Май а 20 сквшы 105 йхъыцIуашын Совет Союз ауагIа рартист Пачалиа Шарах. Ауи амш йадахIвуата АААК ахабарргарта портал ауи йбзазари йыршIыйари йгIарыквчважвауа абзагIвра арыхIазыртI.

Барганджиа Саид

Апсуа уагIа ртурых зымгIва йрапхъата йызлалу ауи йагъьу агIвычIвгIвысква рхабарквала акIвпI. Ауат рыуа щардагIвы уахьчIва йгьаъахым, ауаса руысква ауагIа тынхата йырзыгIанхатI. Асквш 2000 ноябрь агIан абзазара далцIтI апсуа актер ду Пачалиа Шарах – ауи сквш 86 дыртан. Ауи йыцта йтыцIтI апсуара зхъадзгылаз актерква рыгIамта. УахьчIва йъагIадзаз йбергьльу зпIатIугьи багъьу артисткванадзара Пачалиагьи дызлаз акъральыгIва драма театр йапхъахуз актерква лкIгIара рзырчпауата йрыквчважвауаркIвитI. УахьчIва Шарах сквшы 105 йрыцкьушын.

ЙгIагылуа айачIва амгIва

Ауи асквш 1914 май а 20 Гвдауыта район йаланакIуа Аацы кыт апны дйытI. Ауаъа йцатI ауи йсабихъа. Ауи апхьарта апны йадыргалуаз аргылчIвквала, хъвлапныла футболасрала, ачкIвынчва рхъвмарраквала йырчвын. Ауи агIан заджвгьи йыла йгьйызгIацIамыжьуазтI Аацы йауу ари ацIай Совет Союз ауагIа драртистхата адунейла йыхьыз йыргушта.

Актер мгIва Шарах Согъвым атеатр студия апны дыквылтI. Ауаъа ауи йапхъахауата дызбжьуз дрыуан зыхьыз газ апсуа уагIахъа рыршIыйагIв Дзидзариа Кондрат. УацIыхъван Пачалиа Тбилиси, Руставели Шота йыхьыз зхъу атеатр апны дапхьатI йыршIыйарагьи йазйырхIатI. Ауаса атамам ухIвушызтын ауи дактерхушта йылахь йанын. Ауаъа йнанаркIыта Шарах дызлагIахъвмарыз атурасипхьадза ауи анчва йгIайылайцIаз хъвыкI шйылаз йаквшахIатхун. Йара акIвпIта, угвы йгIатахуз атурасква ауи атеатр апынгьи акино апынгьи йщардан.

Йапхъахауата апсуа пшыгIвчва Пачалиа данырба асквш 1931 агIан акIвпI. Ауи агIан ауи дстудент шIата Чанба Самсон йыргылчIв «Киараз» апны атурасы хъадаква рыуа закIыла дгIахъвмартI.

«Сара ауи мачIкIгьи сичвшвун»

Актер уахьчIва пхата, пIатIу шйыквырцIауа цIарымкIуата дгIаргвалашвахитI ужвы загIа йнадзаз, гIатгарагьи зму, ауаса зныкI йшIата, атеатр амгIва йыквылгIвацата ауаъа – азджьакI рыцIа пасата, азджьакI рыцIа кIьасата – зыхьыз гуз Шарах йынйаз йъачIвагIалагIвчва.

Апсны ауагIа рартистка, ЧкIвыныргIа ртеатр ршIыйарала аунашвачпагIв Агвмаа Софа апхъапхъа Пачалиа йыршIыйара тшахалыргIвазатI, уацIыхъван, сквшкъомкI анцIы, йара Шарахгьи дйабадыртI.

Ауи дшгIахъвмаруаз лара йапхъахауата дпхIвыспачкIвыныркIвата йылбатI. Шарах дызлаз атеатр гвып гастроль рымата Апсны акытква йгIархъыкIвшун, Агвмаа Софа Гвдауыта район, Дурыпщ кыт дтан. Агвмаа йшгIалгвалашвахуала, атеатр актерква шрызгIайыз анырдар ауи лыгIвзачвагьи ларгьи йнамкIгIамкIуата аспектакль йапшныс йцатI.

«Шарах ауи агIан дзымдыруазда! Саргьи дыздыруан, щта. Сара ауи йгIахъвмарща саргъартI», – дгвыргъьитI актриса.

СквшквакI анцIы Агвмаа атеатр университет дыцIалын ауаъа йгIванхауата Шарах дйынйатI. Ауаса рыцIа аргваныта ауат анабадыр Софа ауниверситет дгIалгата Шарах дъагIахъвмаруаз акъральыгIва театр нхара даналага агIан акIвпI.

«Пачалиа Шарах сйыцта сара спектакль щарда рпны сгIахъвмартI. Ауи ажвала йузымхIвушта даъан. ДсахIбанта сичвпхащун, йызцIаскIыхуайа – мачIкIгьи сичвшвун. Дымчын. Ауаса асцена апны дызцхърагIуш дидыруан. «Сйыцынханда» – хIва уйырхIвапсун. ЗымгIва рацкIыс сгвы йгIатахаз [Шекспир Уильям] йспектакль «Король Лир» («АпаштахI Лир») акIвпI, сара ауаъа ауи сипхIата сгIахъвмаруан», – йылхIвахитI Агвмаа Софа.

Пачалиа апсыуаква зымгIва бзи дырбунта йъакIвызлакIгьи напIасра дула йпылуан. АпшыгIвчва рахIа йыргвапхуз атурасква йрыуан йара ауи Шекспир йпьеса «Отелло» хъадата йалу йрыуазаджвыз Яго йтурасы.

«Шарах дызлагIахъвмаруаз йамгIантурасызлакIгьи ауагIа ргвы днадзун. АпшыгIвчва ауи дгIаргвынгIвуан, йызхъарцIун», – лажва цIыхъва алтитI Агвмаа Софа.

«Аспектакль йапшырныс СССР анахьанат ареспублликвагьи йгIартыцIуанта йгIайуан»

Атеатр институт дангIалга Тбилиси дгIатыцIын датшагьи йбергьльу апсуа актеркI – Гицба Шалва – Апсны акъральыгIва драма театр нхара дгIайтI.

«ХIара швабыж пхата йгIахIпылтI, – йгIайгвалашвахитI ауи. – Ауи агIан атеатр щъата йацIагылаз дрыуазаджвыта даъахьан Шарах Абазгь йпа. Ауаъа йгIашIарышвта сара ауи йанакIвызлакIгьи сицрахIван. Ауи хIтеатр апны дапхъагылагIвын. Дактер дупI, апсуа актерква дрыуата «СССР ауагIа рартист» хьыз ду гIазквнадыргаз ауи азаджвзаджвыкI йакIвпI».

Гицби Пачалии йацыта Агвмаа зунашва лхIваз «Король Лир» спектакль апны йгIахъвмаруан. Гицба йшипхьадзауала, ауи атеатр йагъьу аспектакльква йрыуан.

«Ауи аспектакль апны Шарах рахIагьи дгIалыркIгIун. ЦIабыргдзата, ауи мчыта дгIахъвмаруан. Ауи аспектакль йапшырныс СССР анахьанат ареспубликаквагьи йгIартыцIуанта ауагIа гIайуан, Совет Союз апны рыцIа йбергьльыз атеатр цIбацIбагIвчва Пачалиа Шарах йгIахъвмарща гIалыркIгIауа ауи йаквчважвун», – йхIвитI Гицба Шалва.

Атеатр апны дъадзанхуз Пачалиа йапшым турасы 150 райхIала дгIахъвмартI. Асцена дгIаквылуа йахъазымкIва асквш 1939 йгIашIарышвта ауи йаргьи аспектакльква йыргылуан, пьесаквакIгьи йгIвытI: «Атацанадылра ду», «Гвында».

Асквш 1940 агIан «Апсны ауагIа рартист» хьзы гIайырттI. 15 сквша анцIы, асквш 1955 агIан ауи «Грузия ауагIа рартист» хьызгьи гIайквнадыргатI. Асквш 1966 Пачалиа Чанба йыхьыз зхъу Апсны адрама театр дгIайхтI, асквш 1976 ауи дадиректорхан асквш 1988-дза ауаъа дынхатI.

Йгьи ддадан, йгьи дабан, йгьи узапшхара утахъхауа дгIвычIвгIвысын

Пачалиа Шарах йбзазара апны гыларта кIьыда лзалхын ауи йпхIа лпхIазаджвыкI Кучава Марица. Ларгьи ауи «абацынхъвыта» длыман. УахьчIва Марица Согъвым апны дбзазитI, дынхитI. Бзидздза йылбуз лдада данпсы ауи 16 сквша ракIвын дызтаз.

«Сквшы 20 йнайгвгъауата йцIхьатI ауищтара, ауаса ужвы йъагIадзазгьи схьыгIа гьымхьыстI швабыжтагьи дспхитI. Ауи сара саба дсзипсахтI», – лхIвитI апхIвыс шIа лыладзква хъагыла. Лабаду ага тширымчыргьи лара швабыж бзи дибун.

Марица йшылхIвахуала, Пачалиа Шарах йамгIануысызлакIгьи джьауап шазикIхуаш тшазидыруата дадгылуан, кIара гьузимыргIвушызтI.

«Ауи дазуырпшыта амаль гьамамызтI. Ммдауи йари анхарта йаццалун. Амашина алайыршвахьата ммаду ласыта дгIаджвылымцIызтын мачIдзакI ахIа дылзымпшуата дджвыквлырнысгьи закIы гьазхIвамызтI. Ауи акIвын дшаъаз», – дпшвырхъыччитI Марица.

Дада кърар йыман, амц гьихIальмызтI, къраль щарда зцгIамидаз йтеатргьи зджьара йгIанымхауата бзи йбун, лхIвитI ауи. Йбзазара агIаншараквакIгьи ауи дшактер джьащахъваз апшта йгьи дшгIвычIвгIвыс джьащахъваз гIаудырбитI.

«Мама йылхIвахуан ауи Совет Союз ауагIа рартист хьзы ангIайыхьырцIа Адлейба Борис (совет йгьи апсуа къральыгIва йгьи партия уыснкъвгагIв, асквшква 1978-1989 рагIан Грузия а-Коммунист партия Апсны апны аобком йапхъахуз секретарта йынхаз – аредакция ррытаразга) дирайгвата йгIатгараква рыхъазла Согъвым аквта апны фатар шгIайыртуа шгIайайхIвыз. Дада – «Сара тыдзгьи машинагьи сымапI, актер щардагIв ъабзазуш гьрымам» – йхIван ауи гIайахвырныс гьйымуытI», – лхIвитI апхIвыс шIа.

Марица йшылхIвауала, йбергьльу артист уигIарихарныс бзидздзапI.

«Сара ауи йспектакльква сцалун. Са ауи бзидздза дызбун. Ауи сйапшхарагьи стахъын. Ауаса ауи йгьахъазым артист уигIарийызларныс злабзийу. ХIара хIпны йанакIвызлакIгьи сасчва аъан. Швыла йгIацIажвыжьстI – артист щардагIв айшва йадзхъачIвата. Ужвы йъагIадзазгьи ауат ахъвлапынква сыла йыцIапI», – лхIвитI Кучава.

Атеатр кружоки аунагIва ргылчIвкви

Асквшква 1992-1993 Апсны ауагIа р-Абашта айсра аналга амщтахь Пачалиа Шарах Ткъварчал апны театр кружок гIахъитIытI.

«Ажва гьалам, ауат актер ъачIвагIа рымата йгьаъамызтI, ауаса рпсы адта йгIахъвмаруан. Айсра йгIалцIыз Ткъварчал ахъазла ауи гIаншара дудздзан. АуагIа аспектакльква йцун. Ткъварчал абзазагIвчва ахIбачва ауи бзита йырдырхитI. Атеатр уахьчIвагьи йынхитI», – лхIвитI Марица.

Ауи лабаду йыщтала дгьымцатI, ауаса йара йшихIвузла, данхвыцыз «актерра лылубгIауата даъан».

«Айсра (Апсны ауагIа р-Абашта айсра – аредакция ррытаразга) аналгабырг дада йыгIвзачва хIпны йанайззарыз сара спектакль хвыцквакI гIасырбун. Дада дсырхъыччара стахъын», – лхIвитI ауи йгьи йгIалгвалашвахитI Шарах йгвы пшказтIхIва зыргIвара шйымамыз – лара лан лпынгьи.

«Мама йылхIвахлитI дада хIпны даъамкIва щардала йшалуаз – гастроль йымата дахъыкIвшун. Ауаса дъанызлакIгьи дйырхъвыхуан, лбзазаща дазцIгIалун. Са спны акIвпI ауи рыцIа дъатIатIахаз», – дхъыччитI Марица.

Дымчын, анчва йхъвы йылан, аджьауапкIра тшазидыруан, дгIвычIвгIвыс цкьан, дхIальальын, гIапсара гьйымдыруазтI – аратла йгьалгум Пачалиа Шарах йзырхIвауа артшхъвага ажваква, ауат мачIпI здунейпшыща цIолаз, йачIвата йкIкIуз ауи агIвычIвгIвыс ду уыла дгIацIауыжьра ахъазла. Талант змата хъардура злам гIвычIвгIвыс дутахъызтын Пачалиа Шарах швапхата дузалуаштI. Ауи йыщтагIайуаш абанпараква датша закIы йапшым апсуа театри акинои рдуней рызгIанижьтI.