Октябрь а 20 йбергьльу апсуа жвлара уыснкъвгагIв КапIба Энвер Ераст йпа сквш 83 йхъыцIуашын.

КапIба Арифа

КапIба Энвер Ераст йпа йыхьыз дъагIатадрийыз, дъабзазаз, уацIыхъван уыхвара щарда ъакIвйыршаз, дызхъадаз Гагра къала йапырщылуата йугIалитI, ауаса мачIыгIвпI йыздыруа КапIбаргIа рткъвым гIазтыцIыз йшдатша шту.

Ауи йаба Ераст Очамчыра район йаланакIуа Арасадзыхь кыт йауаз, саби щардагIв змаз атгIачва дгIарылцIтI. Ауаса йаща цри КапIба Лео Гаграла данхъысх Ерастгьи ауи ауыла дйыщтацатI. КапIба Ераст Джикиа Лидия пхIвыста дгIайгтI. Пасата ййыбахаз ауи апхIвыспа Очамчыра район йаланакIуа Пакващ кыт Ачба Отар йтдзы апны дрыгIзахтI.

Апсуа псып ъагIвназ аунагIва

Ауат пщгIвысабичва – хпачви пхIакIи гIадритI. ЗымгIва йрайцIбаз КапIба Энвер йакIвын. АтгIачва раба хIатлата данчмазагIвха аунагIва уысква зымгIва ан, апсабара йгIалнатта акъыль бзи змаз амахъарыхъвара лымазларнысгьи бзи йызбуз Лидия Илларион йпхIа лыжвгIва йыквхIатI.

«Ауи дгIазлыцIыз мигрелын, ауаса лхIальла дапсыуан, – йылрыбагъьитI ауи лтаца, КапIба Энвер йпхIвыс Жванбая Изольда. – ЙыздырхитI, арии аунагIва сангIашыл зынзамыза ауи дгьгIасгвнымгIвуазтI, лара апсышвала хыщмыщта дчважвун, саргьи абызшва ацIолараква дукI йгьсымдыруазтI, аунагIва апны йызлачважвуз акIвын сызлачважвуз, ауи йгIалцIла йылхIвуз ансзалмыргуз ншун. Ага ауаса йаъазтынгьи ауи лгIариква апсуа бызшвамкIва датшала дгьырмачважвузтI, зымгIва рцри бызшва длырдыртI. Ауи лара йылгIатгара дупI».

Лидия Илларион йпхIа лысабиква зымгIва апхьарта апны бзидздзата йапхьун. ЛыгIвпачва ахIбачва уацIыхъван ар йрылаз айъазагIвхатI, полковник чын йазынадзатI, лпхIа библиотека нхагIвыта дапхьатI.

Энвер асквш 1955 агIан Гагра апны аурышв апхьарта дгIалган Москва апны йхIаракIу техника апхьартакI дыцIалныс далагатI, ауаса йгIарбараква гьнамхъатI. Йджьащахъву ачIвыйа – йара ауи агIамта Москва апны йхIаракIу медицина апхьартакI дыцIалра лтахъыта лгIарбараква гьылзынамырхъатI ауи уацIыхъван йпхIвысхаз, ауи агIан йпхIвыспа шIаркIваз Изольда. Ауаса Москва апны ауат аквшварныс рылахь йгьанымызтI, ауат ъанйаз дара рцри шта апны акIвпI, ауи аныншазгьи рыцIа кIьасата акIвпI, аргваныта йанабадыр Грузия апны йанапхьуз акIвпI.

Жванбая Изольдагьи Гагра дауапI. Лаба дыркIыта данырщы рфатаргьи анрыквырх асквш 1937 амщтахь ауи лани ланхщи дрыцта бзазара Согъвым йцахтI.

Энвери Изольди

Абарауаса йабамдыруата Энвери Изольди Апсны йгIайхын Согъвым къральыгIва педагогика институт йыцIалтI. Ауат анабадыр тшытракI цIыта пединститут астудентквакI йрылата аректорат йанызшIырт агIан акIвпI.

«ХIара хIыззшIыртыз гьгIахIгвнымгIвытI, аколхоз хIырщтиуашдзысщун, – лхIвитI Изольда Александр йпхIа. – СъагIайыз 11-гIв хIгIадгылтI. Энвергьи ауаъа дхIылан, Шамба Натела – уацIыхъван ауи Согъвым асаби поликлиника дайъазагIв хъадахатI, Снияда Этери – ужвы Согъвым дтапI, дофтальмологпI, Аршба Вахтанг – ауи дпрокурорхатI, датшагьи. ЗымгIва хIгылапIта азаджв азаджв хIицIгIитI аректорат хIызгIазшIыртыз. Ауаъа хIара йгIахIархIвтI зымгIва лимитла Тбилиси апхьара хIшырщтиуа. Ауи «Хрущев йыгIамта пха» (Сталин Иосиф данпсы амщтахь СССР атурых йауу ажвасквша ауаса йапхьитI, ауи агIан Сталин «йхъата культ» дырджьун акъраль ауацIа уысквала аполитикагьи рыцIа йгIадырльальан – аредакция ррытаразга) агIан Грузия Апсны йгIарыртуаз йапхъахуз алимитква ракIвын».

Грузия Энвер Ераст йпа Тбилиси политехника институт апны аграждан уыхвара факультет апны дапхьун, ауи йпхIвысхушыз Изольда Александр йпхIа медицина институт айъазара факультет апны дапхьарныс гIалылхтI. ГвынгIвырапI Тбилиси апны йапхьуз апсуа студентква аргваныта йшащтаныкъвуз. Ауи акIвымкIвагьи ауат щардала йазиддалун йара ауаъа аконсерватория апны йапхьуз йбергьльу апсуа макъымгIаныршагIв Чичба Алексей – ауи Тбилиси апны апсуа диаспора адикIылтI.

Аинститут дгIалгата Апсны дангIайх КапIба Энвер зымгIва йрапхъата щарда цIуата дхъызхуаз апхIвыспа дгIайгта «йгвы ауысква» агвынйыргIвырныс хъатайкIытI. Ауи йыгIвзачвагьи йыцта щарданы Изольда Александр йпхIа аинститут амщтахь нхара дъарщтийыз Ткъварчал къала длызцун. Изольда бзидздзара Энвер дгьалалымхIвузтI, ауаса ачкIвын дайрышта дгIацIцIтI, йаргьи йпсы бзи йабаз апхIвыспа йахщи йтаца ахIби лзищтитI. АхIвссаква асогIаква йрыцта апхIвыспа… тахIа данцауа йахъалцIуш ъатлынгьи лзыргатI, ларгьи, ага днакIгIакIыргьи, ауи налахвтI. Ужвы йшылхIвахуалагьи лхъацIи лари ъадзацбзазаз асквш 41 руацIа зынзаджвыкIгьи ауи дгьамайгIваджьхтI – «Энвер Ераст йпи лари рацбзазара насыпла йырчвынта».

Амастер йпны угIалагата аинженер йпныдза

Изольда Александр йпхIа йгIалгвалашвахитI лхъацIа йынхартала дхъалуа даламгаскIва Гагра къала апны дукI тшгIацIдмырпшуа йшбзазуз. СквшабгакI ауи йара йтдзы дгьыцIарымгIвуазтI: ауи агIамта апсуаква акъала апны тшыцIарыгIвныс швабыж йбаргвын. ЙхIадагIвачаз гIаншаракIи КапIба йрайшари ракIвпI ауи ауыс йацхърагIаз.

«Араъа (Гагра апны – аредакция ррытаразга) арайон совет архъйагIв комитет даунашвачпагIвта дынхун Квициниа Юрий, – йылхIвахитI Изольда Александр йпхIа. – Ауат зны йананйа схъапщыла ауи сальам гьимайхтI. Ауахьауыгьи ауи джьайщан – «АчIвыйа сальам зуымтиуа?» – хIва дицIгIатI. Джьауаптагьи йгIатI: «АчIвыйа сальам зуыстуаш сара стдзы саныцIауымгIвуазара?» Абарауаса ацIагIвра ауыс ахъвдаквыцIтI».

Энвер Ераст йпа йынхара Гагра къала ауыхвартаква рпны йджвыквицIатI. Ауи мастерта далаган дпрорабхатI, уацIыхъван динженерхатI, ауыхвара унашвахъцIарта даунашвачпагIвхатI. Асквш 1966 йгIашIарышвта Энвер Ераст йпа «Пицундстрой» трест йаланакIуаз йхвбахуз ауыхвара унашвахъцIарта даунашвачпагIвын.

«Ауи заджвгьи «дгьйыцIамгвузтI», аъанатIаква майрата йгIайызтуашыз заджвгьи дгьйымамызтI, – лхIвитI Изольда Александр йпхIа, – ахъаз йара зуыс здыруа дынхагIвын, йхъвдаквцIараква бзидздзата йырхъйунта – ауи акIвын йынхартала дхъазгылуаз».

Пицунди Косыгини

Асквш 1970 йгIашIарышвта хвысквша руацIа Энвер Ераст йпа Пицуда курорт апансионатква радкIылара дадиректорын, ауаъа унашвачпагIв къайматта тшгIайырбатI, апансионат анхагIвчва ръазара йаладырхIарныс агIвыма къральква йшищтиуаш дащтан, ауаъа ауат йагъьыз аъачIвагIагIвчва рпны «асасчва ррайгваща азъазара» тшазырбжьун.

Энвер Ераст йпа «йчвымлахъалра» апны Пицунда уыс ду архъйатI. Ауаъа акIвын тшъапсырщалуз СССР акъральыгIва йгьи апартия уыснкъвгагIвчва дуква. МагIын ду аман

Энвер Ераст йпи Совет Союз апны йбергьльыз акъральыгIва йгьи апартия уыснкъвгагIв Косыгин Алексейи ранйара. Ауат сквшщардала йагIвзачвахатI.

«Косыгин ауи (схъапщыла – аредакция ррытаразга) йынхарта щардала дйызгIайлун, ауаса анашылырта хъадала дымцауата заджвгьи дшйымбуш апшта акIвын дшйызнашылуаз. Ауи схъапщыла Энвер-хIваджьа-хIва дйыпхьауата йыздырхитI. Ауат йацыта йамдалун, ргвгIанаграква абархIвуан. Косыгин – «ЦхърагIара кIара гьутахъымма?» – хIва дазцIгIалун», – йгIалгвалашвахитI апхIвыс.

Ауаса КапIби Косыгини ранбжьагIвра дукI йгIацIумырпшыргьи йгьузыцIамкIдзушызтI.

«Аквырджьква йыншуз, ауат разазаъащаква гьрымгвапхузтI. Акъраль аунашвачпагIвчва Энвер Ераст йпа дыргвапхауата йанырба ауи Апсны дтыргарныс йаквыркIын нхара Грузия СССР апрофсоюзква рсовет дасекретарта Тбилиси дырщтитI», – ауысква шцаз гIахIгвынлыргIвитI Жванбая Изольда.

«Ауаса… уапсыуапI»

Тбилиси апны КапIба йтгIачва асквш 1975 йгIашIарышвта асквш 1980-дза йбзазатI, зымгIвагьи ауат йрылубгIауата йрызбзийын: акъала рахIа йагъьыз ашта апны уызгIвымсхыз фатар, дача, машина гIарырттI.

Йара Энвер Ераст йпа йыхъазла араса рхIвауата йугIалун: «УхъацIапI уара, Энвер, ауаса… уапсыуапI». Абарауи «ауаса» йанакIвызлакIгьи йалан, дацIачIвагъвитI ауи йхъапщыла.

Ауаса йара Энвер Ераст йпа Тбилиси дъадзатаз дашIамсуа дшапсыуу дацIачIвагъвун, айшва апны Грузия ахъазла йанхIвахIвуазгьи йанакIвызлакIгьи агIвдзы зтаз йчIвыца йдууым, ауаса йпсы бзи йабауа Апсны ахъазла йщтIихлун.

«ЙшпашвасхIвра, агъачвагьи хъацIара злу ауагIа хвы рзырбитI, – йгIалылкIгIитI йхъапщыла. – ЙрыцIупссауа уалагарквын заджвгьи чва гьухъайбушым. Ауыгьи дшапсыуу йхIварныс зынгьи дгьымшвузтI – аквырджьква данрылазгьи, хIазазаъащаква анбзийымызгьи».

Асквш 1980 Энвер Ераст йпа йтгIачва Тбилиси йгIанижьын – йпачваква ауаъа апхьарта йцауаркIвун – Апсны дгIайхтI, ауи апартия Гагра апны акъала комитет йапхъахауа секретарта далырхтI. Ауи аъанатIала дынхауата рахIа магIны зму уыста йырхъйаз йрыуапI ауи агIамта уыла йуызгIацIамыжьуашыз – акытква йрымаз апсуа хьызква гIащаквыргылхра: йшбергьльу апшта, Апсны «квырджь штата йанырчпуз» агIан кыт щарда квырджь хьзы рырттI. КапIба ауат рапсуа хьызква йзыгIащаквыргылхтI.

Ауи агIамта ауи йнымшас уысын, ауи учпара ахъазла хъацIара уылазара атахъын. Ауи йаквнагауа хвы аквицIатI «Апсны Республика» газет йазигIвыз йгIагвалашвахраква рпны датша къральыгIва уыснкъвгагIвкI – Джергениа Анри: «Ауи азаман агIан Гагра йгIацIанакIуа ашта апны квырджь щардагIв нхун, ауат йрылан аквырждь къалаква йгIартыргата Апсны бзазара йгIаргквазгьи. АзджьакI аунашвахъцIагIв ъанатIаквагьи рыман. Ауат ахьызква рпсахра йапырасныс йалагун. Ауаса Энвер Ераст йпа ауат гIазшIитуанта йшрымуазымцара ахьызква дйырпсахуан, ауи акIвмызтын рынхартаква йшыркъвихуашыз райхIвуанта. Даргьи ауи йажва дырхъйара атахъхун».

КапIба датшагьи йгIатгарата йпхьадзитI Джергениа Анри апсуаква йрыуата къральыгIва уысхагIв, унашвачпагIв, ъачIвагIагIвчва щардагIв ъагIадзынйыргылыз, ауат апхьарныс, нхарта рауырныс дъарцхърагIуз – апсуаква унашвачпагIв ъанатIа ъарыртуаз аквырджьква шаргвыжвкIуазгьи.

«Ауи Гагра район апны щарда йпсахырныс йгвы йтан, – лхIвитI Изольда Александр йпхIа. – Щажьыта асахIат а 6 дгIагыллун, йхъатала акъала дгIахъыкIвшун, амзаква йъакIвызлакIгьи йкIкIузтын, аурамква цкьазтын дпшуан. Сара йыздыритI ауи Гагра апны филармония йыргылырныс шигвалаз, Гагражв апарк апны макъымршIыйарала йапшым афестивальква акIвшаларныс йтахъын, Мамзыщхъа кIадза апны асасырта пшдзадуква йыргылырныс ймурадын – тшызпщаквауа канат мгIвала акIадза йгIалбгIата адзатшпы йазгIайуата».

Йцри Гагра ауачIвамш йыла йшгIацIайыжьуа КапIба Энвер Апсны дгIайпхьадзагьи йызнашыллуз Косыгингьи зны йайхIвтI. Ауаса ласыла ауи нхара Грузия датарщтихтI. Энвер Ераст йыхъазла Тбилиси апны анхара «йчIахIру тгаран».

Ауаъа ауи Грузия акомпартия Аквта комитет асоциал-экономика хъвшара даунашвачпагIвхатI. «Зны алачIваракI апны ауи амашинаква, атехника Кахетии Аджарии йщтира атарала Апсны йритуата ддыркъванчатI», – йгIалгвалашвахитI йхъапщыла.

ГIайхра

Апсуакви аквырджькви разазаъащаква рыцIа-рыцIа йшаквыргъвгъвахауа йылайхIвауата КапIба йтгIачвагьи йыцта Апсны дгIайхтI. Асквш 1991 агIан ауи ареспублика аправительства аунашвачпагIв дитарагылыгIвта ддыргылтI, азддараквакI руацIа Апсны ЙхIаракIу а-Совет дадепутатта далырхтI.

КапIба Энвер Ераст йпа йбзазарагIвра апны магIын ду зму хъвыта йаъапI асквш 1991 агIан Ардзынба Владислав СССР агIащаквыжьра ауысла ареферендум акIвзыршуз акомиссия даунашвачпагIвта ауи дъайыргылыз. Йшбергьльу апшта, Грузия ауи агIан аквырджьква ареферендум йаламылуашта ахIватI, йара акIвпIта, апсуаква рыхъаз ауи ауысла ргвы йту рхIварныс магIын ду аман.

Абар ауат агIаншараква шгIайгвалашвахуа Дженгелиа Анри: « Сара Владислав Григорий йпа йгIасайхIвтI ареферендум акIвыршара унашва ахъицIарныс Грузия ахьыла ддыршвауа йалагаргьи ауи ауыс ззадгалуаш, хIпсадгьыл ахъаз згвы цхIауа, хъацIара злу, йгвыбзыгъу, азаман йархъвыххьаз заджвы йыхъвдаквцIара шатахъу. Энвер Ераст йпа Гагра агорком апны йапхъахауа секретарта данынхуз йынхаща здыруаз Владислав Григорий йпа ауи ауыс ауи йыхъвдаквицIарныс йыквйырпштI. Сара ауи Энвер Ераст йпа ауи ауысла данйачважвуз сыгIвнан. Владислав Григорий йпа йхIватI ауи ауыс Энвер Ераст йпа йыхъазла йакIвым цIыхъватшара ащтагIайырныс йшауаш, ауаса ауахьауи – «Ари йатахъу къральыгIва уыспI, саргьи ауи унашва ахъсцIарныс схIазырпI» – йхIватI».

Ареферендум асквш 1991 мартI а 17 атшын йакIвшатI, ауаъа апсуаква рпроцент 98 Совет Союз гIащаквхарныс ртахъыта йырхIватI.

АгIарикви ауат ргIарикви раба, рабаду йахьыла йцатI

Асквшква 1992-1993 рагIан Апсны ауагIа р-Абашта айсра анакIвшуз КапIба дтепутатын, Гагра дтан. Ауи йыгIвпачва Тимури Нурии абджьар рнапIыцIакIта рпсадгьыл ахчара йазгылтI.

«АцIабырг схIвапIта, сара аныкI лапш ауат айсра йпшцIамылуата Россия йцарныс срыхIвун, – йгIалгвалашвахитI Изольда Александр йпхIа. – Ауат сгIаржьатI: акъральыгIва мажа йхъыстI, йтыцIын, уацIыхъван хьантанкъвгага гъбала амшынла Апсны йгIайхын афронт йпшцIалтI. Тимур дайъазагIвпIта апхъапхъа агоспиталь апны дынхун, ауаса уацIыхъван йаща кIарата дгIархврыквын ауи дйыцызлара ахъазла йаргьи абджьар найахвтI».

Айсра амщтахь Энвер Ераст йпа заман ауыра Апсны Республика акоммунист партия унашва ахъицIун. Ауи асквш 2004 апрель агIан адуней йхIваджьтI. Ауаса йцан, асквш 2013 пхастала дыдзтI – амшын дахъватштI – ауи йпа Тимур.

УахьчIва Энвер Ераст йпи Изольда Александр йпхIи ргIариква йгIадрийыз хвгIвысабичва харзына адуней йыквпI, ауат райхIарагIв Россия апны хвы зму йхIаракIу апхьартаква йгIарылгатI йа ауаъа йапхьитI, айцIба Гагра апхьарта апны бзидздзата дапхьитI. ХIгвыгъитI ауат зымгIва зуыс бзита йыздыруаз, зпсадгьыл зпсы алаз рабаду йыщта дырцушта.