DAK Bilgilendirme Portalı olarak, kurucusu Kandid Tarba'nın hayatıyla ayrılmaz bir şekilde bağlı olan efsanevi halk dansları topluluğu “Kavkaz” ın tarihi hakkında bir materyal hazırladık. 2019 yılı,hem yakın zamanda aramızdan ayrılan Kandid hem de Kavkaz için yıldönümü yılı oldu.
Said Barganciya
13 Mayısta, "Kavkaz" Halk Dansları Topluluğunun kurucusu, SSCB Halk Sanatçısı Kandid Tarba yaşasa idi 75 yaşında olacaktı. Bu yıl parlak ve efsanevi dans topluluğu “Kavkaz” da kuruluşunun 25. yılını kutlayacak.
Fark edilmemesi zor bir yetenek
2014 yılında tanınmış gazeteci Zaira Tvijba’nın kitabı “Dans bir hayat biçimi” basıldı. Kitap her sayfasında, hayatı yarattığı dans grubu ile iç içe olan olağanüstü bir dansçının kaderinden bahsediyordu. Kitap Kandi Tarba ve Devlet Halk Dansları Topluluğu "Kavkaz’ı"anlatıyordu. Kitap Tarba ve evlatlarının (“kavkaz” dans topluluğu) yıldönümünde basılmıştı – o dönemde Kandid 70. yaşını, "Kavkaz" 20. yıldönümünü kutluyordu.
Kandid Tarba 1944 yılında, Abhazya’nın Oçamçira şehri Mıku köyünde dünyaya geldi.
Zaira Tsvijba, kitabında Tkuarçal şehrinde ablası Meri ile yaşadığını ve burada okula gittiğini, daha küçük yaşlarda kendi çapında sanatla uğraştığını belirtiyor. O dönem şehrin halk müziği ve dansları topluluğunun hocası olan, hak sanatçısı Georgiy Şakaya kendisini fark etmişti. Bu olay 1961 yılında gerçekleşmişti. Bundan tam bir sene sonra ise Kandid, Abhazya Devlet halk müziği ve dansları topluluğuna Rajden Gumba (Gürcü SSC’nin Onursal Sanatçısı, Abhazya Halk Sanatçısı, Dmitry Gulia Devlet Ödülü’nün sahibi, onuruna Abhazya Devlet Filarmoni’sine ismi verilmiştir) tarafından davet edildi.
Birkaç yıl sonra, Kavkaz danslarının virtüöz performansı için, henüz sadece 19 yaşında olan genç Kandid Tarba, Abhazya Onursal Sanatçısı unvanını aldı. Röportajlarından birinde, yıllar sonra, dansçı o yaşta bu kadar yüksek bir ödül almayı beklemediğini itiraf ediyor.
Kandid'i gençliğinden tanıyan Abhazya Halk Sanatçısı Violetta Maan, onu sıcak duygular ve hüzün ile anıyor.
“Hala artık aramızda olmadığına inanmakta zorlanıyorum”, diyor. Maan, Tarba’nın sadece yetenekli bir dansçı değil aynı zamanda harika bir arkadaş olduğunu, zamanla da akraba olduklarını anlatıyor.
“Kandid eşimin kuzeni Nonna Kuruva ile evlendi ve yakın dostluğumuzu akraba olarak sürdürdük”, diye anlatıyor.
Kandid ve Violet’in dostluğu, 1967’de Baltık sahilinde yaptıkları ortak turneden hemen sonra başladı. Maan turneye, Tarba'nın dans ettiği Devlet Müzik ve Dans Topluluğu konser programını sunması için davet edilmişti.
Violetta Maan, “Daha öncesinde de hakkında çok şey duymuştum, ama yakın dostluğumuz turneden sonra başladı. Her zaman provalardan sonra sahnede kalır herhangi bir hareket üzerine çalışmalarını sürdürür, daha iyisini elde etmeye çalışırdı. Kandid dansa ruhunu veriyordu”, diyor.
Kandid’in yeteneğinin fark edilmemesinin imkansız olduğunu anımsıyor. 1968 yılında Tarba, SSCB Halk sanatçıları Nino Ramişvili ve İliko Suhaşvili'nin yönetimindeki Gürcistan Devlet Akademik Halk Dansları Topluluğu'na davet edilmişti.
Maan, “Ünü Sovyet Birliğini bile aşmış olan bu dans topluluğunda dans etmek herkesin hayali idi. Ve Kandid, neredeyse dünyanın yarısını gezdiği bu ekibe fazlasıyla hak ederek girmişti”, diye vurguluyor.
Başarısının temelinde yeteneğinin yanı sıra çok kararlı oluşu ve usanmadan sürekli çalışmaları yatıyordu. Gelişiminde çok tutarlıydı. Deyim yerinde ise, her adım, her dans figürü Kandid’i, sanatının zirvesi ve hayatının işi “Kavkaz’a” götürüyordu.
"İlerle, ihtiyar!"
"Kavkaz" topluluğunun mevcut baş sanat yönetmeni, Kandid’in öz kardeşi Arvelod Tarba, kardeşinin kendi dans topluluğunun hayalini çok uzun zamandır kurduğunu hatırlıyor. 1992-1993 yılları Abhazya Ulusal Kurtuluş Savaşı döneminde tüm Kafkasya’nın en iyi dansçılarını bir araya getirecek bir ekip kurmayı hayal ediyordu. Kandid, savaşın bitmesinden yalnızca bir ay sonra fikrini, onu hevesli bir şekilde destekleyen Kafkas Halkları Konfederasyonu Başkanı Musa Şanibov ile paylaştı.
Son söz, o dönem Baş Komutan ve Abhazya Yüksek Konseyi Başkanı ve daha sonra, İlk Devlet Başkanı olan Vladislav Ardzınba'ya kaldı. Tarba kendisine başvurdu. Bu gün ile ilgili, ilerleyen zamanda verdiği röportajlarından birinde, "çok düşünmeden" diye bahsedecektir.
Tarba, “Beni sonuna kadar dinledi, iç rahatlatan bir gülümseme ile şöyle dedi: “İlerle, ihtiyar!”, diye hatırlıyor.
Tabii ki, "Kavkaz" ın yaratılmasından önce çok fazla çalışma, toplantı ve müzakere yapıldı ve en önemlisi - dansçı arayışları vardı. Arvelod Tarba, Kandid, Vladislav Ardzınba fikrini onayladıktan sonra, bu amaçla Kuzey Kafkasya’ya gitti diye belirtiyor.
Arvelod, “Bu fikir ("Kavkaz" ı toplamak) hayatının anlamı haline geldi. Gerçekten bunun ateşi ile yanıp tutuşuyordu. Gece gündüz sadece ekibi düşünüyordu”, diye anlatıyor, abisinin “Kavkaz” da dans etmesi için o zamanlar efsane bir dansçı olan Güney Osetyalı Nodar Piliev’i hemen ekibe davet etmesini hatırlayarak.
Dans topluluğuna girenler arasında tanınan dansçıların yanı sıra gençlerde vardı. Bunlar arasında Adıgey’den Ruslan Abdokov, Marina Hatsukova yer alıyorlardı. Aynı zamanda, o dönemde sadece anavatanında değil, tüm Kafkasya da tanınan Adigeyli dansçı Muradin Hacaev, prova öğretmeni olmayı kabul etti.
Muradin – kendisi de bir zamanlar “Kavkaz” da dans etmiş, bugünkü Adıgey Halk Dansları Topluluğu "Nalmes" Sanat Yönetmeni Aslan Hacaev’in babasıdır.
Tanınmayan ekibin zaferi
Ve sonunda ekip toplanmıştı. Sıkı bir çalışma ve saatler süren provalar başlamıştı: herkesin yakından tanışması, hangi yönde ilerleyeceklerini hissetmeleri gerekiyordu. Ve ekibin tarihindeki en önemli günlerden birisi gelmişti – seyirciyle buluşacaklardı. Elbette “Kavkaz” daha sonra, Abhazya'da ve sınırlarının ötesinde çok sayıda ses getiren ve görkemli konserlere sahip olacaktı, ama “Kavkaz'ın” ilk konseri sonsuza dek hatırlanacaktır.
İlk gösteri 1994 yılındaydı. Hala savaşın yaralarını tam saramamış olan, kaybettiği evlatlarının yasını tutan Abhazya, , umut ve neşe dolu bir yaşam suyuna, bir teselliye ihtiyaç duyuyordu ve bu teselli "Kavkaz" ın konseriyle gelmişti.
Arvelod Tarba, “İlk konserimiz, 30 Eylül 1994 – Abhazya Kurtuluş Savaşının yıldönümünde gerçekleşmişti. Çok endişeli ve stresliydik, seyirci tarafından nasıl karşılanacağımızı bilmiyorduk. O dönem kimsenin tanımadığı bir ekiptik ve bu bizi daha çok endişelendiriyordu. Konser Devlet stadyumunda gerçekleşmiş, Kafkas danslarından bir potpuri hazırlamış, büyük bir başarı yakalamıştık”, diye gururla hatırlıyor.
Türkiye’den 3000 metre kumaş
Tabii ki, “Kavkaz” yeni-yeni çalışmaya başladığında, kostümlerle ilgili büyük sıkıntılar vardı. Topluluğun liderleri kelimenin tam anlamıyla yoktan var etmeye çalıştıklarını anlatıyor. Arvelod Tarba, Vladislav Ardzınba'nın desteğiyle Kandid'in kostüm kumaşları için Türkiye'ye gittiğini hatırlıyor.
Tarba, “Türkiye’deki diasporamız, özellikle İrfan Argun, Cemalettin Ardzınba ve Mahinur Papba bize çok yardımcı oldular. Kandid, o zaman gemi ile 25 bin dolar tutarında, yaklaşık üç bin metre kumaş getirdi. O kumaşları gemiden indirirken yaşadığımız mutluluğu unutamam”, diye paylaşıyor.
Arvelod, abisi henüz Türkiye’de iken o arada dönemin Başbakanı Gennadiy Gagulia topluluğa unvan verdiğini… Devlet topluluğu olduğunu sözlerine ekliyor. Ve bütün bunların hepsi bir yıl içerisinde gerçekleşmişti!
Rusya, Türkiye ve Almanya…
“Kavkazа” ekibinin ilk yurtdışı turnesi 1995 yılı Ekim ayında Türkiye’ye gerçekleştirildi. Tüm ekip, Abhaz-Abaza diasporası temsilcilerinin kalbini fethetmeye hazırdı.
Arvelod Tarba, “22 Ekim, saat 10'da Ritsa (Suhum - Trabzon güzergâhındaki yolcu gemisi) gemisi ile yola çıkmamız gerekiyordu, ancak Gürcüler turnemizi duymuş ve planlarımıza karışmıştı”, diye anlatıyor.
Arvelod Tarba, bu sıkıntıyı Moskova ile görüşmeler gerçekleştiren Vladislav Ardzınba’nın çözdüğünü belirtiyor.
“Kiminle ne görüştüğünü bilmiyorum ama bir şekilde bizi Türkiye’nin Abhaz-Abaza ve Çerkes diasporası temsilcilerinin karşıladığı Trabzon limanına varmıştık. Bu olaydan sonra Ritsa gemisinin seferlerine son verilmesi dikkat çekicidir”, diye ekliyor.
Turne 18 kasım 1995 tarihine kadar sürdü ve 16 şehirde sahne alındı. Daha sonra «Kavkaz» dört yıl boyunca hiçbir turneye gitmedi. Fakat aralıksız provalar ve Abhazya’daki düzenli konserleri devam ediyordu.
1999'da, Moskova'nın en ünlü salonlarından biri olan Çaykovski Büyük Konser Salonunda – ekibi büyük bir başarı bekliyordu. Rusya Federasyonu Kültür Bakanlığı Temsilcileri, Taras Şamba (1992-2017 yılları arasında Abhaz-Abaza Halkı Uluslararası Birliği MAAN (Dünya Abaza Kongresi'nin ilk adı) Başkanı olarak görev yaptı) başkanlığındaki Moskova Abhaz diasporası Kavkaz gösterisine geldi. Aynı yıl -1999'da, “Kavkaz”, Almanya’nın Balingen kentinde düzenlenen, Avrupa devletlerinin halk dansları festivaline davet edildi.
Arvelod Tarba, “Gidebileceğimizi ummuyorduk, ama Aleksandr Ankuab (Abhaz devlet ve siyaset adamı, ülkenin üçüncü Devlet Başkanı) bize yardım etti. Artık var olmayan Sovyetler Birliği pasaportlarımız vardı, ancak bir şekilde bu sorunu çözdü ve festivale katıldık”, diye anlatıyor.
Arvelod, ilk konserlerin anılarının “kalplerini en çok ısıtanlar” olduğunu itiraf ediyor. Daha sonra, ardı ardına sahnelere çıkan ve prestijli dans yarışmalarında dünyaca ünlenen ekip, deredeyse dünyanın yarısını gezmiş bulunmakta.
"Dans – bir ömürlüktür"
Kandid Tarba üç yıl önce - Mayıs 2016'da aramızdan ayrıldı. Abhazya Cumhuriyeti halk dansları topluluğu "Kavkaz’ın" kurucusu ve sanat yönetmeni, SSCB Halk Sanatçısı, “Ahidz-Apşa” nişanı I.derecesine ve Rusya “Halkların Dostluğu” nişanına sahip Tarba, bugün küçük kardeşinin devam ettirdiği büyük bir miras bıraktı.
“Kavkaz” topluluğu, kurucusu ve ilk dansçıları tarafından yaratılan gelenekleri sürdürüyorlar. Repertuarında, çoğu neredeyse bir yaşam eden birçok parlak dans bulunmakta. Ekibin erkekleri tarafından gerçekleştirilen “Kamalarla Dans” seyirciler arasında özel bir ilgi görüyor. Topluluğun programında devamlı yer alan danslar arasında; “Dağlı dansı”, “Pereplyas” ve özel “Kavkaz” dansı bulunmakta.
Her “Kavkaz” konserinden sonra seyircilerin damağında uzun bir süre güzel bir “tat” kalıyor. Topluluğun performanslarını yakından gören birçok ünlü dansçı, sanatçıların hareketlerinin artistik başarısının yanı sıra, hareketlerin netliğine hayran kalmakta. “Kavkaz”, Kafkas danslarının en önde gelen topluluklarından biriydi ve olmaya devam ediyor.
Savaştan hemen sonra kurulan ekip, tüm insanlar için bir umut, dans ve yaşam sevincinin hiç bitmeyeceğinin bir kanıtı oldu.
Arvelod Tarba, “Kavkaz” çalışmalarına hiçbir zaman son vermedi, sadece tarihin sayfalarını çevirdi ve yeni neslin en iyi dansçıları ile yoluna devam etti. Turnelerimize devam ediyoruz. Gençlerin (genç dansçıların) gözlerinde, bir zamanlar bizim gözümüzde olan ışığı görebiliyorum. Nede olsa dans – bir hayattır”, diye gülümsüyor.
Çok yakında dans grubu yeni zirveleri fethedecek. Ekip, Rostov, Krasnodar ve Vladikavkaz'da bekleniyor. Abhazya'da ise bu yıl Eylül ayında büyük bir yıldönümü programı ile sahne alacak. Eski ve yeni dansları ile şüphesiz her zaman olduğu gibi izleyicinin kalbini fethedecek.
girişa yada kayıt yapmalısınız.