Dünya Abaza Kongresi

28 Mart 2024
13:46
Abhazya dağlarında mücadele
Dünya Savaşı tarihinden
Abhazya'nın dağlarında geçen muharebeler Kafkasya savaşının sonucunu büyük ölçüde belirleyen ve II. Dünya Savaşı'nın en çok kan akan bölümlerinden biri idi. Alman birliklerinin ülkenin derinliklerine nüfuz etme çabaları boşa çıkmıştı: Düşman Abhazya'nın şehirlerini işgal edememişti.
Maruh geçidi - II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'da savaşan ve şehit düşen askerlerin şerefine yapılmış bir dikilitaş ve anıt levhalarının yer aldığı gözlem güvertesi
© mountain.ru
1942 yazında, faşist birlikler Kafkasya'da bir saldırı başlattı ve aynı yılın sonbaharında Kuban ve Kuzey Kafkasya'nın çoğunu işgal etti. Savaş Abhazya'nın dağ geçitlerine kadar ulaşmıştı. Şehirlerde savunma ve bombardıman barınakları inşa etmeye başladılar. Saldırılar geri püskürtüldü, düşman Suhum, Gudauta ve Gagra'ya giremedi. Düşman, Ekim 1943'te Kafkasya topraklarından tamamen temizlendi.

Abhazya dağlarındaki muharebeler hakkında, tarihçi Vladimir Paçlia'nın "II. Dünya Savaşı'ndaki Abhazya" adlı kitabı ve Suhumlu Evgeny Çernışev'in anılarında birçok değerli bilgi yer almaktadır. Özellikle onun günlüklerinden, hava baskınlarının mağdurları, yüksek dağlık Pshu köyünün savunması, Suhum limanındaki yaralıları taşıyan gemiler hakkında çok şey öğreniyoruz.
Kafkasya saldırıları
© Kazi-Magomet Aliyev'in "'Edelveys' bölgesinde" kitabından
Sabah yağmur çiseliyordu. Babam alıcıyı açtı. Çarpıcı bir sesle Molotov, faşist Almanya'nın Sovyetler Birliği'ne inanç kırıcı bir saldırı düzenlediğini bildiriyordu. Haberler mahalleye yayıldı. Alıcı, mahalle eşrafındaki yetişkinleri bir araya topladı. Mesaj tekrarlandı. Yetişkinler endişeyle haberi tartışıyorlardı. Biz çocuklar, çok fazla şey anlamamıştık, ama ümit verici bir şekilde bizimkilerin şimdi Almanlara göstereceğini söylüyorduk!
Suhum sakini Evgeniy Çernışev'in anılarından
Faşist Almanya, 22 Haziran 1941 sabahı Sovyetler Birliği'ne saldırdı. Aynı gün, SSCB Yüksek Sovyeti, Abhazya'nın da dahil olduğu Transkafkasya Askeri Bölgesi ile birlikte ülke genelinde askeri seferberlik ilan etti.
Baba ve kız, radyoda haberleri bekliyorlar, Suhum, 1941
© Evgeniy Çernışev
23 Haziran'da saat 23:00 da Gagra semtinde duyuru yapılmıştı bile: seferberliğe dahil olacak tüm vatandaşlara çağrı yapıldı, insanları Suhum'a götürecek olan bir taşıt hazırlanmıştı. 27 Haziran'a kadar Gagra bölgesi için seferberlik planı tamamen uygulandı. Ülkenin diğer alanlarında da seferberlik düzenli bir şekilde organize ediliyordu.
Askeri sanatoryum, Suhum, 1941
© meshok.net
4 - 19 Temmuz tarihleri arasında Abhazya'daki asker kayıt ofisine, cepheye gitme talebi ile kızlardan da olmak üzere 5974 başvuru yapıldı. II. Dünya Savaşı yıllarında, 55.500 Abhazya yerlisi Sovyet ordusu ve donanması birliklerine çağrıldılar. Bunlardan 17 bin 430 kişi cepheden geri dönmedi. Yirmi iki Abhazya yerlisine Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı verildi.
1 Ekim 1941'den itibaren Abhazya'nın tüm illerinde ve ilçelerinde, 16-50 yaş arasındaki tüm erkekler üretimden ayrılmadan aynı zamanda askeri bilimler okumaya başladılar.
Kızıl Haç Derneği ve Abhazya'nın sağlık kurumları doktorları eğitmeye başladı: sıhhi eğitmenler, sıhhi kadro ve hemşireler.
Konut ve Bakım Ofisi'nde ekmek, şeker, tuz ve diğer ürünler için yemek kartları dağıtılmaya başladı. En önemli şey ekmekti. Bir işçinin hakkı 800 gram, memurun 600 gram, ev hanımının 500 gram, çocukların 400 gram olması gerekiyordu. Ekmek kartları belirli bir dükkanda geçerliydi. Satıcı bugünlük kuponları her karttan kesmiş sonra rapor verebilmek için onları defterindeki sayfaya yapıştırmıştı
Suhum sakini Evgeniy Çernışev'in anı kitabından
Suhum belediye meclisi, 22 bodrum kat, yarı bodrum ve bomba sığınakları uyarlamıştı. Şehrin sakinlerini hava veya kimyasal saldırılar sırasında kurtarması umulan 11 hava saldırısı sığınağı yapılması planlandı. Abhazya'da da, tüm sınır cumhuriyetlerde ve SSCB'nin bazı merkezi bölgelerinde olduğu gibi, sıkıyönetim yasası getirilmişti.
Suhum'un bombardımana tutulduğu dönemde, Alman bombası, Abhazya Devlet Müzesi sergi elementi
© Naala Ayüdzba
Şehirdeki hoparlörlerden son haberler veriliyordu. İnsan kalabalıkları bunları dikkatlice dinliyordu. Faşistlerin hızlıca bozguna uğratılacağı ve muharebelerin biran önce Almanya topraklarına kayacağına dair ilk günler hüküm süren umutlar, ilk haberlerin gelmesi ile yerini endişelere bırakmıştı. Faşistler şehirlerimizi bombalıyor ve işgal ediyorlardı.
Suhum sakini Evgeniy Çernışev'in anı kitabından
Faşist komutanların planları arasında başlangıçta Kafkasya topraklarına saldırı bulunmuyordu. Ancak, Almanların yıldırım savaş planı başarısız olunca yüzlerini Kafkasya'ya döndüler.
1941-1945 yılları savaş haritası
© Evgeniy Çernışev'in "Abhazya 30-40'lu yıllar. Alman uçakları Suhum'u bombalıyor" kitabından.
Şehirde mülteci sayısı hayli artmıştı. Bazıları yapabilecekleri işlerde düzen alıyor, gerisi Doğu'ya doğru ilerliyordu. Birçoğunun evleri bombardımana maruz kalmış yakınlarını ve evlerini kaybetmişlerdi.
Suhum sakini Evgeniy Çernışev'in anı kitabından
23 Ağustos 1941'de, Transkafkasya Askeri Bölgesi, Transkafkasya Askeri Cephesi'ne dönüştürüldü. Müttefik kuvvetler, savaşın başlamasından bu yana SSCB'ye yönelik provokasyonlar yapılan İran'a girdiler. Bu, Sovyetler Birliği'nin güney sınırındaki durumu etkisiz hale getirmişti.
1941-1945 yılları savaş haritası
© Evgeniy Çernışev'in "Abhazya 30-40'lu yıllar. Alman uçakları Suhum'u bombalıyor" kitabından.
Eylül 1941'in sonunda Abhazya'da, ülkenin çalışabilecek durumdaki tüm erkek nüfusunun dahil olduğu savunma tesislerinin inşası başladı. İnşaat sırasında atlı taşıma aktif olarak kullanılmıştı. Abhazların avuardını (at arabası tipi) vazgeçilmez bir taşıma aracı olmuştu.

Kasım 1941'de Gudauta'nın Bombora köyünde bir hava limanının inşaatı başladı. Özel yüksek hızlı bir uçak grubu buraya kısa sürede yerleştirildi. Bu uçakların görevi, düşmanını hava keşiflerine karşı mücadele etmekti.
Saldırı uçağı pilotu Kazım Hothot-ipa Agrba'nın fotoğrafı ve onur belgesi, Abhazya Devlet Müzesi sergi elementi
© Naala Ayüdzba
1942'nin başlarında, "Junkers Ju-88" uçağı, keşif yapan üç Alman pilotu ile birlikte Gudauta bölgesine acil iniş yapmak zorunda kaldı. Saklanan pilotlar beş gün arandıktan sonra esir alınabildi. Daha sonra, savaş boyunca, düşman paraşütçü-sabotajcıları, çoğunlukla Batı'daki Rus göçmenleri veya Sovyet savaş esirlerinden topladığı insanları Abhazya'ya atmaya başladı.
Alman "Junkers Ju-88" uçağı
© luftwaffephotos.com
Sovyet komutanlığı, Almanların Kafkasya'ya denizden saldırmaya teşebbüs edeceğini varsayıyordu, bu nedenle aktif olarak deniz çıkarması savunmasına hazırlanıyorlardı. Ancak işgalin ana güçleri Almanların kara ordusuydu. Düşmanın planının resmi ancak 1942'nin Haziran sonlarında ortaya çıkmaya başladı. O andan itibaren savunma eylemleri Ana Kafkas sırtı bölgesinde başladı.
1942'nin Ağustos başlarında, Kluhor Geçidi, 1. ve 2. tüfek alayı; mayın ekibi, iki gerilla ekibi - 189 tüfek, 14 otomatik silah, 4 top atar, 8 deniz altı silahı bulunan toplam 218 kişi tarafından savunuluyordu. Geçidin kuzey yamacındaki ana yolunun imhası için sadece hazırlık çalışmaları yapıldı.
1. Kluhor, Himtsa, Tsegerker, Çamaşha, Dou geçitleri Aghuar, Ahtsırvua, Bıgırtsha, Dıhdzşra dağları ve Çhalta ile Zaharovka köyleri için savunmalar hazırlanmıştı. 1263 tüfek, 69 denizaltı silahı, 14 bazuka, 35 bomba atar, 79 silah, 20 taramalı ile 1890 asker operasyona dahil edilmişti. Bununla birlikte, diğer geçitlerden daha az öneme sahip olmayan, Kuzey Kafkasya'dan Abhazya'ya giden diğer geçitler Sançar ve Damhurts savunmasız kaldılar.
Ağustos ayının ortalarında, Alman birlikleri Pyatigorsk, Mozdok ve Tuapse'ye ve eşzamanlı olarak, Kafkasya Bölgesi'nin ana geçitlerine karşı bir karşı saldırı düzenledi. Almanların Kafkasya'yı ele geçirme operasyonu "Edelweiss" kod adını aldı.
Limanda gemiler göründü. Sırayla iskeleye demir attılar. Yetimhanelerden çocukları ve cephede ağır yaralananları tahliye etiler. Onları tren garına götürüp oradan da ülkenin derinlerine yolluyorlardı.
Suhum sakini Evgeniy Çernışev'in anı kitabından
Düşman Sançar, Kluhor ve Maruh'u geçmeyi ve Suhum, Gudauta ve Gagra'yı ele geçirmeyi umuyordu. 1942'nin Ağustos ortalarında, 1. Alman Dağ Bölüğü "Edelweiss" birimleri Kluhor'u ve Nahar geçidini işgal ettiler. Almanlar, savunmaları dağ yolları ile aşarak Sovyet askerlerinin arkasına geçti. Aynı zamanda, bazı tanıkların ifadelerine göre, önden koyun sürüsü salıyorlardı. Birçok kez geçitten geçen hayvanlar, hiç sorun yaşamadan yollarını buluyorlardı.
15-19 Ağustos arasında süren Kluhor ve Nahar geçidi muharebelerinde, beş gün içerisinde Sovyet birliklerinin kaybı 239 kişi olmuştu. Ayrıca üç haber alınamayan kayıp ve 34 yaralı vardı. Bununla birlikte, ağır kayıplara rağmen, Almanların saldırısı engellenmişti. Savaş devam ediyordu.
Wehrmacht korucuları Kafkas Dağlarında ilerliyorlar
© photochronograph.ru
Yukarıdan düşen bombalardan korunmak için birkaç kişi sokaktan bize doğru koştu. Komşu avludan bir yaşlı kadın çıkan bağırsaklarını karnına bastırmaya çalışıyordu. Onu görebiliyorduk, ama yardım edemiyorduk.
Suhum sakini Evgeniy Çernışev'in anı kitabından
15 Ağustos 1942'de Almanlar, Suhum'a ilk hava saldırısını yaptılar. Gemi, tekne, mavnaları batırıp, iskeleyi imha ettiler. Ölü ve yaralılar vardı. O andan itibaren Almanlar, Abhazya'nın şehir ve köylerini havadan bombaladılar.
Suhum'da hava saldırısının sonuçları
© Anzor Agumaa'nın arşivinden
25 Ağustos'ta Almanlar Sançar Geçidi'nde bir saldırı başlattı. Pshu köyünün eteklerinde Sançar köyünü almayı başardılar. Av tüfeğiyle donanan yerlilerin savunmayı hızlıca organize etmelerine rağmen, Almanlar tüm köyü biranda almıştı. Köylülerin bir kısmı ormana kaçmış, kalanlara ise silahları teslim etme çağrısı yapılmıştı.
Ben, kardeşim Martın ve köylülerim P.Zaharov ve P.Semenenko, Pshu Köy Meclisine çağrılmıştık. Eli silah tutabilecek herkes orada toplanmıştı. Köy yönetimi hepimize bir hedef vermişti: Kızıl Ordu birlikleri gelene kadar Almanları tutmak. Her iki kişi için bir tüfek ve 15'er de mermi verilmişti.
A.Bobrov'un "Pshu bilmeceleri" kitabında yer alan, Pshu köyü sakininin hatıralarından
Almanlar Abhazya dağlarındaki yolları ve geçitleri biliyorlardı. Savaş arifesinde, ülkeye turist olarak gelmiş ve araziyi incelemişlerdi. Bu yüzden, baş teğmen Pskhu'da ikamet eden Alelsandra Şepakina'nın evine girdi ve şu sözlerle ona bir çikolata verdi: "Geçmişte köyünüze geldiğimizde ikram ettiğiniz lezzetli patatesler için".
Geçitlerdeki askeri mühimmat, Abhazya Devlet Müzesi sergi elementi
© Naala Ayüdzba
27 Ağustos'ta Almanlar, Pshu'dan çıkarak Gudauta yönünde ilerlediler. Açandara ve Aatsı köylerine inmeye başladılar, ancak geri püskürtüldüler. Aynı zamanda Marıhu geçidinde de güçlü çatışmalar sürüyordu. 1942 Eylül'ünün başında, General Konstantin Leselidze komutasındaki 46. ordu bir saldırı başlattı, Pshu'dan düşmanı kovmayı başardı.

Ekim ayının ikinci yarısında, Ana Kafkasya Bölgesi'nin geçitlerine yoğun kar yağdı. Kar derinliği iki metreye ulaştı. Savaşmak imkansız hale gelmişti.
Geçitlere, gıda ve mühimmatın ulaşımı. Resimdekiler: paket danışmanları V.Smır, V.Tserekidze, ve B.Toryunov, S.Korotkov'un fotoğrafından, 1942 yılı
© climbing.ru
1943 yılının Ocak ayı ortasında, Alman komutanlığı Stalingrad'daki yenilgiden sonra "çantada" olmamak için, Ana Kafkas sırtının geçitlerinden askerlerini çekmeye başladı. Cephe Abhazya'dan uzaklaşıyordu.
Kafkasya savaşında kazanılan zafer, SSCB için büyük siyasi ve askeri stratejik öneme sahipti. Kafkasların ele geçirilmesi ve Almanların Yakın ve Orta Doğu ülkelerinde daha da ilerlemesi engellenmişti; Grozni ve Bakü'nün petrol üreten bölgelerinin yanı sıra Karadeniz Filosunun üslerini de ellerinde tutmuşlardı; Hazar Denizi'nden İran'a ve Basra Körfezi'ne giden iletişimi kapatmışlardı.
1. Sovyetler Birliği kahramanı unvanı alanlar: Aryutun Çakıryan, Noy Adamiya, Rajden Bartsıts, Nikolay Hodosov, Nikolay Beriya, Vladimir Oçalenko, Georgiy Dermanovskiy, Migran Bostancıyan, Mihail Sahnenko, David Tavadze, Vitaliy Popkov, Vladimir Haraziya, Boris Garin, Ervand Garanyan, Nikolay Redkin, İvan Zubkov, Varlam Gabliya, Yason Kokoskeriya, Meliton Kantariya, Aryutun Meletyan, Yaroslav Yosseliani, Konstantin Gontar.
İvan Vanaça, İradion Tsulaya ve Arut Şuşanyan, Sovyetler Birliği Kahramanı unvanına eşit olan Şeref madalyası sahibi oldular.

© Metin yazarı - Astanda Ardzınba, editör - Olga Soldatenkova, bild editörü - Naala Ayüdzba, genel yayın yönetmeni Amina Lazba Makalede V.M.Paçlia'nın "II. Dünya Savaşındaki Abhazya" adlı kitabından alıntılar yapılmıştır.