Адуней апсуа-абаза конгресс

29 МартI 2024
15:06
ЪазагIвапI, хъгIапI, шIырпшыра гьамам
апсыуа цха ауысла 10 гIарбаракI
Апсны уцата уангIайхуа уаргванква рыхъазла цха тIакIв уыцгIауымгкIва амаль гьамам. Апсыуа цха абренд щаквгылхьатI, ауи ареспублика апны йахъазымкIва хъарата ахабар гахьатI. Ацха ахъгIари анадзара гIазлыцIуа Апсны апсабара ахъгалраква, ашIыпIа гIайыраква рбайара йгьи акъраль апны апсабара йазарархауа архарджьыртаква ъаным акIвпI. Ауаса апсыуа цха амадзаква агалагьи рыцIа йщардапI. ЙъазагIву ари ахъгIара ауысла хIара рыцIа йджьащахъвадзу 10 гIарбаракI гIалхIхтI.
Атурыхла йгIахIахвырквын апсыуаква рпны йбергьльыз ащхархIарта квтаква ъаныз Бзыб дзыгIв апсыхIва апни, ауи ахъа Мараташварта КIавкIаз апны йгIаджвыквлитI, ПсхIвы щхъа кыт апни ракIвын. Апсны апны ащхархIара атурых сквшышв щарда гIацIанакIитI, ауи анархарта акъраль аэкономика апны ауралагьи амагIны дууын. Апсыуа цхи ачваби агIвыма шта хъараква рпны ауагIа анцIралагьи йырзыбжан, йырхвгIун. Йара ауи акIвпI уыжв азамангьи йшаъу.
Апсны апны апхъанчIвидза заман йгIашIарышвта абна щхаква рцха агIархарджьра швабыж йауацIыхын. ЙалкIгIата ауи ацха ахв дупI. Ауи ацIла гвагIвараква, акIынхIараква йыртабзазауа ащхаква йдырхарджьуа цхапI. Ауи ацха псабара гIаншарапI, йцкьапI, ауи ахIатырла ахвла зымгIва рацкIыс йтлапIапI. Ужвы азаман апсыуаква ацIла кIынхIараква рпынгьи щха дырхIитI. АцIла кIынхIараква йа псабара гIаншарата, йа напIлачпарата йаъапI.
Апсны афлора байа апны цха гIазлыцIуа агIайыра квпшыраква рпхьадзара гIвынзыкь йайхIапI. ШвкIпхьадзара йнадзауа агIайыраква Апсны апны акIвымкIва адунейла датша зджьарагьи йгьгIайуам: ауат йгIарыцIцIуа ахъгIара акIвпI апсыуа цха ахъгIара шIырпшыра амамкIва йзлагIалыркIгIауа. Ацха ахъгIара йацхърагIитI апсабарагьи, атенгьыз йгIахъыцIуа ахIауагьи ащхъаква йырхъагылу ахIауагьи цкьапI, хъгалра рымапI. Асубтропика гIайыраква Атенгьыз квайчIва атшпы йгIашIарышвта ащхъащапI хIагIараква ргьабаквадза йауацIыхта йкъагIитI. РыцIа хIагIата ухъалырквын ащхъа гъвгъвараква рпны альп щацаква щардапI.
Апсыуа цха цкьадзапI. Ащха мартанква апсабара йазарархауа агIалцIыртаква йырчвыхъарата йаныргIалпI, йалкIгIата, ащхъаква йа ащхъа дзыгIвтшпква рпны. Араъа апсабара зарар аквзыршвауа нхартакIгьи гьаъам. Акъраль аэкономика апны хъгалра зму нархартата йщаквгылапI атуризм йгьи акытмлыкврхIара, ауи йгIалцIла афачIвква рцкьара агIахчара акIвпI хачIв хъададзата йдырхъйауа.
ЙжвдырумищтI апсыуа цха амадза хъада? Ауи гIазырхарджьуа запшу датша зджьарагьи йаъам щхъа щхапI. Ауи ащха квпшыра ХIХ асквшышв ахъа йгIадрыбергьыльтI, йаргьи абзазарта шIыпа йаквыргIапста «абхазянка» ахьырцIатI, анаука бызшвала йахьызпI Apis mellifera Caucasica. Ари ащха ащагащала йтынчпI, ацха щардата йгIанархарджьитI, ауаса ауи хъгалрата йаму апыкв ъачIвру акIвпI. Урата пщмиллиметркI амапI, ауи абзирала анахьанат ащха квпшыраква ззынамдзауа агIайыраква йырзынадзитI, цха гIарылнахитI.
Апсыуа цха датшагьи хвы зламу аъазагIвара хцIараква рнадзара ъахIагIу акIвпI. Апсны ащхъаква рпны ъазагIва злу хIвра щарда гIайитI. Ауат рбзирала ацхагьи ъазагIвахитI. АпхъанчIви заман йгIашIарышвта апсыуа цха йапшым азгIваква йаларайъазитI. Апсыуа этнограф Аджинджал Иван араса йгIвитI: «Ацхи атIатIии ауагIа злаъазауа ахъвшвква рщарда рпны йанакIвызлакIгьи йгIадрысабапуан. Цхала згIва щарда йрайъазун. Ажва ахъазла, уахьчIва йъагIадзазгьи цхала йрайъазитI амгвыхьква, акIьатизгIваква. Ахвыртаква, ажьайдзауайдзаква райъазара апны ацха закIы йапшымкIва магIны ду амапI».
«Ацха анцIра ауыра йагIалцIыртапI», – апсыуаква ари ахъвыцща апхъазаман йгIашIарышвта багъьата йазхъарцIитI. Зныбыжьла йахIбадзу дара ауасаражвква, йанырцIгIара джьауап шартуала, ансимшгьи цха ршIадыршвитI, ауи аъазагIвара кьангьаш гьазгIаргуам. Апсны апны йанакIвызлакIгьи рыцIа йъазагIвата йырпхьадзуз амартан ащхатараква йгIартырхуа ацха акIвпI.
Апсыуаква цIаста йдрыхIазыруа арызкъква йрыуазакIыпI ацхадзы. Ауи алацIаща майрадзапI: адзы гIадмыршауата, йшаъу цха аларцIитIта йратындзыкIьара йыргIватIитI. Йаншуару асхъан ацхадзы ласдза удзыш ухънакъьитI. Ауи апсуаква бзи йзырбауа йаъазагIву ахъазлагьи акIвпI. АуагIа йшырпхьадзауала, ацхадзы уымгва, укIьатIиква рыхъазла сабап ду алапI, йалкIгIата уанчара амщтахь арызкъы майрата йшкIылсуаш апшта йахъвитI. Арецепт датшатагьи йаъапI: адзы ацынхъвы хшы йа хырчIвы гIадрысабапитI.
Апсуаква цха алата датшагьи фачIвыкI рчпитI: ахырчIв хьшвашва цхи гырраси аларцIитI. Анахьанат ауагIахъаква рчара апны ари йапшу афачIвква рымщтахь йгIайитI, апсыуаква рцIас шаъула, цхи раси злу ахырчIвы щымтала йымчаскIва йрыжвитI. Ауи йгьи йхъгIапI, йгьи йъазагIвапI.
Ажвлара адкIылара «Апсны ащхархIагIвчва рассоциация» уагIа 70-гIв райхIа аднакIылитI. Асквш 1995 агIан Ассоциация Лозанна (Швейцария) апны йакIвшуз ащхархIагIвчва рдуней конгресс «Апимондия» анхара йалан, ауи амщтахь ащхархIагIвчва рдуней адкIылара йнарахвтI. Асквш 2010 агIан Апсны ащхархIагIвчва рассоциация атичIв дамыгъа «Апсыуа цха» знархару аршахIатга швъа гIапшцIыргатI. Ауищтара ари абренд йаквнагадзауата адуней анкъвакъвраква рпны йызнымкIва апхъагылара гIатнагитI.
УахьчIвала Апсны апны сквшыкI ауацIа цхата тонн 800 райхIа гIадырхарджьитI. АъарагIвшара агIвыма къральква рахьыла йпшцIырщтитI: ацха акъральгIвына йанахъыргауа пошлина гьаквырцIум. Ащарда апсыуа цха ъахъыргауа Россия акIвпI. Ари апкъыгIва гIальаматра азрымапI анахьанат акъральквагьи, йалкIгIата, Иран.
Атекст автор – Ардзынба Астанда, абильд-редактор – АгIвдза Наала, аредактор Солдатенкова Ольга, аредактор хъада – Лазба Амина
Made on
Tilda