Адуней апсуа-абаза конгресс

19 МартI 2024
14:46
ЙацзакIу йгьи йымшахуш
Адуней апсыуа-абаза конгресс атурых ауысла
Асквш 1992 октябрь а 7 йгьи а 8 рагIан Лыхны кыт апны йакIвшатI йапхъахауа Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс. Аконгресс анхара йалан агIвымакъраль диаспораква ргIащтийыгIвчва, Къабардпщ, Адыгейшта, Щапсыгъвшта, Абазашта рделегатква. Ари агIаншара йузымхIвушта амагIны швабыж йдууын асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшуз Абашта айсра агIан апсыуа уагIа ргвбайара агIащтыхра, рыргвышхвара ауысла. Атурых гIаншараква ршвхIаусыгIвала сшышвкIи бжакIи цIуата йагIвшаз апсыуа уагIахъа йшазакIыз йгIанхатI йгьи уыжвгIанчIви турых апны йхьантадзаз атлахан апны тшаладырпатI.
Ардзынба Владислав йгьи Яганов Ибрагим (армала) йапхъахауа Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс апны, асквш 1992, октябрь
© Апсны Республика Йапхъахауа а-Президент й-ГвчIагIвчпара Фонд
Ардзынба Владислав йапхъахауа Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс апны, асквш 1992, октябрь
© Апсны Республика Йапхъахауа а-Президент й-ГвчIагIвчпара Фонд
Аконгресс апны йгIархIватI Адуней абаза уагIахъа ассоциация шгIаныршахауа. Ауи йалакваз йалырхтI апрезидиум, аредакция комиссия йгьи апресс-секретариат. Ассоциация архъйагIв комитет дахъадахатI аюрист наукаква рдоктор Шамба Тарас.
Йапхъахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс апны арат ашвъаква нахвхатI: Адекларация, ООН йрызцауа атшазынархара, КIавкIаз ауагIахъаква йрызцауа атшазынархара, Россия апрезидент йгьи ЙхIаракIу а-Совет йрызцауа атшазынархара. Атшазынархараква аквгIазшIытра нархарата йрыман Грузия йырпшIагылуа амальква нахвхата Апсны апны айсра ашIарысхра цхърагIара азыгIаныршахарныс.
Йапхъахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс апны Ардзынба Владислав йгIачважвара йгIалхпI
© АГТРК
Йапхъахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс апны Трыкв диаспора ргIащтийыгIв йгIачважвара йгIалхпI
© АГТРК
Йапхъахуз аконгресс аделегатква йшырхIвазла, апсыуа-абаза этнос ангIахчахуш атурыхла йщаквгылыз рпсадгьыл апны адиаспора анадгылхра асхъан акIвпI. Ауи йаццауата йгIалкIгIахатI ари амгIвайсра адунейла йщаквгылыз ахабза цIасква рджыпха йтагылата йакIвшара шатахъу.

Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс, йа уадыргIвана ауи йшахьызхазла, Адуней апсыуа-абаза уагIахъа ассоциация архъйагIв комитет йапхъахуз алачIвара асквш 1992 октябрь а 9 атшын Гудаута къала апны йакIвшатI. АлачIвара апны ажвлара рмурад хъадаква гIазырбуз а-Устав нарахвтI: апсыуа-абаза уагIахъа рэтнокультура ацзакIыра агIащаквыргылхра; адиаспора ртахъырала атурыхла йщаквгылу рпсадгьыл йазгIацапахырныс ахъазла йчпачIву ауысква радгалра; Апсны аэкономика, ажвлара йгьи акультура тшауацIнарыхра апны абашталагIвчва ркъару агIарысабапра; апсыуа-абаза уагIахъа ртурых ацIабырг агIащаквыргылхра, ауагIахъа культури ацIаскви ргIахчара.
Апсны агIархвитхра апны йапхъахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс йалакваз ауагIа зквгIазшIыртуаз ацIагылра амагIны швабыж йщтIыхын. Абашта айсра апны айгIайра гIатгахатI йгьи апсыуа-абаза конгресс йгIвбахуз айззара асквш 1994 июль мыз агIан йхвитхаз Апсны апны йакIвшатI.
Жвабапхьадзара йнадзуз адуней акъральква – Россия, Европа, США йгьи МарагIацIцIырта Аргваны – йгIартыцIын делегат 240-гIв райхIа Согъвыми Пицунди рпны йакIвшуз айззараква йрылан. Ужвы нархарта хъадата йгIащтIырхуаз апсыуа-абаза этнос агIащаквыргылхри Апсны акъральыгIвара адгалра апны адунейла абашталагIвчва ркъару адкIылри ракIвын.

Аконгресс хIазырын адунейла къраль 40 райхIа йыртабзазауа абашталагIвчва цри бызшва ддырдырныс ахъазла цхърагIара гIандыршарныс. МАААН ангIанша амщтахь йапхъахуз асквшква руацIа йадыргалын йгIацIырщттI зныбыжьла йапшым асабиква рыхъазла алокIква, ашваква, агIахIвахраква разкIкIраква, Трыквшта апны апсыуа бызшва арыпхьара адыргалтI.

Организация ауысхартаква гIахъыртIытI Трыквшта, Сирия, Германия, Черкесск, Йордания рпны. Адуней апсыуа-абаза уагIахъа ассоциация ауысхарта хъада Согъвым апны йаныргIалхатI.

Арепатриация уысква знархару ХIатажыкъва Валерий йгIачважвара йгIалхпI
© АГТРК
Асквш 1995 июнь а 2 атшын Согъвым апны МАААН ажурнал «Абаза» апрезентация акIвшатI. «Абаза» йапхъахауа аномер Апсны агIвырагIацIщтырта-полиграфия адкIылара атипография апны атираж экземпляр 5000 йнадзауата йгIацIцIтI, ауат гIамта айшысла йпшцIыцIтI Апсны йгьи адиаспора ъабзазауа акъральква рпны.
Асквш 1997 август а 24 атшын Къарча-Черкес акъала хъада Черкесск апны йакIвшатI йхпахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс. Аконгресс аделегатква руатыкв йтан апсыуа йгьи абаза бызшваква, акультура рауацIыхра, ауагIахъа тшдырра ащтIыхра, йхъылапсата йбзазауа абызшвалагIвчва раргванчIври рабагвынгIвыри разынхара.
Йцбахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс асквш 2003 сентябрь а 29 атшын Согъвым апны йакIвшатI. Ардзынба Владислав йгIаликIгIатI ауагIахъаква радкIылра ауысла аконгресс апахь йгылу ахачIвы дахIврала йшархъйауа. Ауи йамурад хъадахатI йазакIу агвбайара, акультура, аполитика щата гIаныршара.

Асквш 2006 октябрь а 6 атшын МАААН ООН агенерал секретарь Кофи Аннан йыхьызла тшазынархара швъа рщтитI йхIаракIу ауи адуней уысхарта аквгIазшIыртуата апсыуа репатриантква атурыхла йщаквгылыз рпсадгьыл йазгIайхра ауыс гватра азалырхырныс.

Ашвъа йгIанахIвун ХIХ асквшышв йгIвбахуз аъарагIвшара азаман КIавкIаз айсра йацIыхъватшарата апсыуакви абазакви рцришта йштцахаз, ауи амщтахь Апсны аштаква рпны аквырджьква йшырбзазартахаз. «Ари агIаншара Апсны апны адемография аъаща мыгIвхънагатI йгьи Грузия ахъардура мурадква йыршвхIаусыгIвахатI, ауи йацIыхъватшарахатI агIвуагIахъакI йгIарбжьалыз ащарычIвара айсра», – араса йгIанахIвун ашвъа.
Асквш 2006 декабрь а 14 йгIашIарышвта а 17-дза Согъвым апны йакIвшатI йхвбахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс арат ажваква ахъагылата: «Зхъа йахвиту, адунейла йазырдыруа акъральыгIва акIвпI апсыуа этнос агIахчара йакъаруу». Айззара йгIалалтI Трыквшта, Сирия, Голландия, Канада, Германия, США, Болгария, Египет, Марокко, Франция, анахьанат акъральква йыртабзазауа апсыуа диаспораква ргIащтийыгIвчва. Аконгресс аделегатква адуней ауагIахъаква, апарламентква йрызцауа атшазынархара нарахвтI Апсны ахъахвитра йшацыркIуашла.
Адуней апсыуа-абаза конгресс йхвбахуз айззара, Апсны республика апрезидент йтшазынархара
© АгIвдза Наала
Трыквшта адиаспора ргIащтийыгIв Ардзынба Джамалаттин йгIачважвара Адуней апсыуа-абаза конгресс йхвбахуз айззара апны
© АГТРК
Асквш 2012 апрель а 22 атшын анамыца къала Гамбург аэтнография Музей апны КIавкIаз акъралькви ауагIахъакви рнархарала ансисквша йакIвшауа аконференция апны Апсны Амш рчпатI. Амузей асасчва рыхъазла йадыргалтI Апсны атурыхи аэтнографии, апсыуа бызшви ауагIахъа азъазари знархараз йауацIыху агIачважвараква. Апсны ащтийыгIвчва гвып дырхъадан МАААН апрезидент Шамба Тарас. Ауи йакIвын йызбзираз ари агIаншара пшдза адгалрагьи.
Йцбахуз Адуней апсыуа-абаза уагIахъа конгресс акIвшатI ноябрь а 22 йгIашIарышвта а 25 атшындза МАААН юбилей сквшыта йазалыз асквш 2012 агIан. Араъа сквшы 20 гIазцIанакIуаз аконгресс анхара агIарбараква ракIвын йызлачважвуз. ЙгIалыркIгIатI адуней акъральква йыртабзазауа абашталагIвчва ращтаныкъвара рыцIа-рыцIа штшауацIнахуа, адуней организациякви апсыуакви абазакви зтабзазауа акъральква рщтийыгIвчви анйара щарда шакIвдыршауа.
Асквш 2013 июнь а 27 агIан Европарламент апны конференция акIвшатI ари атемала: «Апсны йгьи Европа: абагвынгIври азаргванхари рымгIва». Зпхьадзарала йдута Брюссель йадгылыз апсыуакви абазакви рщтийыгIвчва гвып дахъадан МАААН апрезидент, академик Шамба Тарас.

Асквш 2017 декабрь а 7 йгIашIарышвта а 9-дза Согъвым апны йакIвшатI организация йбыжьбахуз айззара, ужвы йхътIыта ауи йахьызхатI Адуней апсыуа-абаза конгресс (АААК).
ссылка Йбыжьбахуз Адуней апсыуа-абаза конгресс. «Къарча-Черкес» къральыгIва телерадиуакомпания арепортаж. Асквш 2017, декабрь
Айззара апны сквшы 25 рурала йынхауищтара йапхъахауата аконгресс аунашвачпагIвчва шIыцта йалырхтI, ауи аргIапсщта псаххатI. Аустав шIыц апкъ йтагылата ЙхIаракIу асовет даунашвачпагIвхатI апхьахьа йгьи абзихагIв Эгьзакь Мусса.
Адуней апсыуа-абаза конгресс йбыжьбахуз айззара. АГТРК йадыргалыз арепортаж. Эгьзакь Мусса йинтервью
АрхъйагIв секретарь йъанатIа (ъанатIа шIыцпI, генерал секретарь ацынхъвы йгIандыршатI аредакция ррытаразга) йыхъвдаквырцIатI Гицба Инар, апхъала Трыквшта апны Апсны ахьызла йазалху хъвдаквцIара нкъвызгуз ауысхагIв, Апсны агIвымакъраль уысквала аминистерства апны Трыкв йгьи МарагIацIцIырта Аргваны знархару ахъвшара аунашвачпагIв.
МартI а 22 атшын Согъвым апны йакIвшатI Адуней апсыуа-абаза конгресс йбыжьбахуз айззара йгIвбахауа алачIвара. Араъа аделегатква а-Устав аредакция шIыц дрыбагъьатI, ажвлара организация ЙхIаракIу асовет алырхтI.
Аконгресс йгIвбахауа алачIвара апны АААК ахабарргарта портал апрезентация акIвшатI www.abaza.org
Адуней апсыуа-абаза конгресс анхара апсыуакви абазакви рацынхара арыбагъьара нархарата йамазлуштI. Аорганизация здынхалуаш ауыс хъадаква йрыуапI аунашвахъцIара аргIапсща шIыц агIаныршара, адиаспора ъабзазауа къральипхьадза рыхъазла йазалху апрограммаква лыхра, апсыуакви абазакви ркультура йгьи ртурых знархарата йапшым адуней бызшваквала йалазлуш ахабарргарта портал анхара джьгарта йадгалра.

Атекст згIвыз - Ардзынба Астанда, асуратква рредактор – АгIвдза Наала, аредактор хъада – Лазба Амина