16 Eylül günü, Karaçay Çerkes’in etkin politikacısı ve DAK Yüksek Konsey üyesi Muhadin Şenkao 70. yıldönümünü kutlayacak. DAK Bilgilendirme Portalı olarak bu olağanüstü insanın hayatı ve çok yönlü aktiviteleri hakkında bir makale hazırladık.
Lyudmila Aysanova
KÇC Yüksek Okulu Onursal Emekçisi, siyasi ve sivil örgütlerin önde gelen ismi, DAK Yüksek Konseyi üyesi Muhadin Ali-ipa Şenkao – 16 Eylül 1949'da Stavropol, Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesi Staro-Kuvinskiy köyünde, Ali Ayda-ipa Şenkao ve Şam Murzabek-pha Gedeguşeva çiftinin evladı olarak dünyaya gelmiştir.
«Pshulular» – avcı soyundan
Muhadin Ali-ipa'nın verdiği bilgilere göre, Şenkao soyu Kafkas Savaşı sırasında Abhaz köyü Pshu'dan taşınmak zorunda kalır. 1864 yılı Ağustos ayında, Muhadin’nin dedesinin dedesi olan Dakun Zauhes-ipa’nın da içlerinde bulunduğu «Pshulular» (kendilerini uzun süre böyle adlandırmışlardı), uzun ve zorlu bir yolculuktan sonra, şu anki Storojeva köyü ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Pregradnaya köyü arasında bulunan küçük Kuva nehrinin kıyılarına yerleştiler. Bu alana ilk olarak Kuva Başi ismi verilir, bugün ise Koba Başi olarak anılmaktadır.
1866'nın şiddetli kuraklığı ve büyükbaş hayvanların toplu ölümünden sonra, yerleşimciler açlığın eşiğindedir. Yaşlılar, kararlarını yetkililere danıştıktan ve onaylattıktan sonra, yaşam alanı için daha elverişli olan, bugünkü Staro-Kuvinskiy köyü olan Bolşoy Zelençuk Nehri'nin aşağısında bulunan bölgeyi seçerler. Böylece burayı, Abhazya'dan göç ettikten sonra ilk kaldıkları küçük nehir Kuvası'nın şerefine adlandırdılar.
Muhadin Ali-ipa, “Büyükbabam Dakun Zauhes-ipa, Pshu'da çok meşhur bir avcıymış, bölgede ayı avlama hususunda özel yöntem geliştirdiği ve sayısız ganimetleri hakkında efsaneler anlatılırdı. Eski zanaatına ve terk ettikleri yerlere karşı özlemi o kadar güçlüymüş ki, göçten sonra uzun bir süre boyunca düzen kuramamış ve toprak çalışmalarına gerçekten adapte olamamış”, diye anlatıyor.
Büyük büyük dedesi Zauhes Abhazya'da da tanınıyor, cesur ve korkusuz biri olarak biliniyormuş. Koruma olarak, Mekke'ye seyahat eden Abhaz Müslüman hacı gruplarına eşlik edermiş. Ne yazık ki, çölde soyguncularla çarpışarak ve grubun geri kalanının hayatını kurtararak vefat etmiş.
Babanın otoritesi ve annenin şefkati
Muhadin Ali-ipa atalarını araştırma konusunda çok heveslidir. Ve bu çokta şaşırtıcı değildir: Uzun yıllar boyunca, yavaş-yavaş kendi soyuna dair birçok tarihi bilgi toplar, hatta Şenkao ailesinin dokuz kuşak boyunca soy ağacını çıkaran bir çalışma hazırlar.
Muhadin’in babası Ali Ayda-ipa Şenkao 1914 yılında dünyaya gelmiş. Ali, genç yaştan itibaren, iki erkek kardeşi ve üç kız kardeşi ile birlikte, İç Savaş sırasındaki yaşamın zorluklarını, ağır tarım işçiliğini, zorla dayatılan kolektifleşmeyi, XX. yüzyılın 30'lu yıllarının baskılarını yaşamış bir insan. Bununla birlikte, Ali Ayda-ipa, Vorontsov-Aleksandrovskiy Stavropol Bölgesi Mekanizasyon Koleji'ne girmeyi başarmış ve 1942'de mezun olmuştur. Ardından Habez makine traktör istasyonunda uzman olarak çalışmaya başlar. O zamanlar bu alandaki uzmanlar büyük rağbet görüyorlardı ve bu nedenle 1941-1945 yıllarında İkinci Dünya Savaşı'nın sürmesine rağmen askerlikten muaf tutulmuştur. Fakat Ali Şenkao bu muaflıktan yararlanmayı reddeder.
Muhadin Ali-ipa, “Kendisine sunulan korumayı reddederek babam dilekçe yazmış ve gönüllü olarak cepheye gitmiştir”, diye anlatıyor.
Kızıl Ordu askeri Ali Ayda-ipa Şenkao, anti-tank savaş biriminin bir parçası olarak, Rusya’nın güneyini, Ukrayna, Belarus, Baltık ülkeleri, Polonya ve Almanya cephelerini kurtarma çatışmalarında aktif olarak yer almıştır. Gösterdiği cesaret ve kahramanlıklardan dolayı, Kurtuluş Savaşı I. ve II. derece madalyalarının yanı sıra, “Cesaret”, “Kafkasya Savunması”, “Koenigsberg'in alınışı” madalyaları ile ödüllendirilmiştir.
Nisan 1945’te Koenigsberg şehrinin ele geçirilmesi esnasında Ali ağır yaralanır ve sağ bacağını kaybeder. Korkusuz avcıların soyundan gelen Ali umutsuzluğa kapılmaz ve pes etmez: eve döndükten sonra mesleğini icra etmeye başlayarak aktif olarak çalışmaya devam eder ve kısa süre içerisinde de evlenir. Ali Ayda-ipa, eşiyle birlikte, ikincisi Muhadin olan beş erkek ve bir kız evlat büyüttüler. Hepsine öğrenim görme, mezun olma imkanları sunarlar.
Muhadin Ali-ipa, “Babamın muazzam iradesine, yaşam ve çalışma aşkına hep şaşırdım. Hayatının uzun bir kısmını fiziksel olarak eksik geçirmesine rağmen asla yardım istemedi, hayattan hiç kopmadı ve yaşamının sonuna kadar aktif ve pozitif bir insan olarak kaldı. Bölgenin ulusal ekonomisinin gelişmesine önemli katkılarda bulundu, köylülerinin saygısını kazanmayı başardı”, diye anlatıyor gururla.
Annesi Şam Murzabek-pha Gedeguşeva, oldukça zengin bir aileden geliyordu, Çerkessk şehrinde bir tıp fakültesinden mezun olmasına rağmen tüm hayatını ailesine ve çocuklarına adar.
Muhadin Ali-ipa Şenkao, “Çok kibar, arkadaş canlısı biriydi. Sokaktaki bütün çocuklar oynamak için sadece bizim bahçemize gelirlerdi ve her seferinde herkesi gülümsemeyle ve ikramlarla karşılardı. Komşular ve akrabalar, onun nezaketine ve cömertliğine değer verirlerdi”, diye hatırlıyor.
Fizikçi, gökbilimci, inşaat mühendisi...
Muhadin Ali-ipa’nın ilginç ve mutlu bir çocukluk geçirir. Çalışkan bir çocuktur. Lisedeyken temel konulara ek olarak Abhaz-Abaza halkının tarihi ve kendi soyunun kökenleri ile ilgilenmeye başlar. Ayrıca fizik ve matematiği çok sevmektedir, bölgesel yarışmalara katılmış ve birçok kez kazanmıştır. Komsomol örgütünün sekreteri olarak okulda yürüttüğü sosyal çalışmalar ilgi odağı olmuştur.
1966'da Staro-Kuvinskiy Ortaokulu'ndan mezun olan Muhadin Şenkao, Leningrad Devlet Üniversitesi'nin Mekanik ve Matematik Fakültesi'ndeki astronomi bölümünü okumaya karar verir.
Muhadin Ali-ipa, “Giriş sınavlarını geçmeyi başarmıştım, ancak giriş seçmeleri öğrenci olmama izin vermedi”, diyor ve gülümseyerek ekliyor: “Elimdeki tek seçenek, bütün şanssızlıkları, tüm bu süreçte uzağa gitmemem için Allah’a dua edip duran ananem Biba’nın üstüne yıkmaktı”.
Muhadin Şenkao ertesi yıl, ilçe onur öğrencileri limitinden yararlanarak, Aşkabat Ziraat Enstitüsü hidro-teknik fakültesine girer. Ancak kısa süre sonra daha prestijli bir üniversiteye transfer olmaya karar verir ve Odessa İnşaat Mühendisliği Enstitüsü’ne geçer.
Muhadin'e göre, bunlar hayatındaki en mutlu, en ilginç yıllardı. Kaygısız gençlik yaşlarının tadını çıkarıp büyük, lüks, kıyı kentinin tüm varlıklarını ve renklerini hevesle sonuna kadar yaşamıştı.
Muhadin Ali-ipa, “Üst sınıftan İgor Tornapolskiy ile arkadaş olabildiğim için şanslıydım. Çok eğitimli ve çok yönlü bir insandı, ciddi bir şiir ve sanat düşkünüydü”, diyor pek çok arkadaşıyla, tek bir metropol prömiyerini veya sergisini kaçırmadıklarını, entelektüel olarak gelişen ilginç ve aktif bir yaşam sürdüklerini hatırlayarak.
Muhadin Şenkao, “Odessa hala rüyalarımdaki ve en güzel anılarımdaki en sevdiğim şehirlerden birisi”, diye paylaşıyor.
Hem Çerkessk hem de Kamboçya
İnşaat Mühendisliği Enstitüsü'nden mezun olduktan sonra Muhadin, Nijniy Tagil ve KÇC'de inşaat sektöründeki devlet işletmelerinde çalışır ve Eylül 1975'te, Stavropol Politeknik Enstitüsü Çerkessk Şubesinde Mühendislik ve İnşaat Disiplinleri bölümüne davet eder.
Beş yıl süren bilimsel ve pedagojik üniversite çalışmaları süresinde, kurumun akademik ve bilimsel çalışmaları alanında asistanlıktan müdür yardımcılığına kadar yükselir. 1980-1983 yılları arasında Moskova İnşaat Mühendisliği Enstitüsü'nde tam zamanlı yüksek lisans eğitimini tamamlar, tezini savunur ve teknik bilimler doktor adayı derecesini alır.
Eylül 1985'te Muhadin Ali-ipa Şenkao, SSCB Yüksek Eğitim Bakanlığı'ndan Kampuça Halk Cumhuriyeti'ne (şimdiki adıyla Kamboçya) bir iş gezisine gönderilir. Orada iki yıl boyunca Punon Pen Yüksek Teknik Enstitüsü inşaat bölümünde öğretmenlik yapar.
O dönemler Kampuça Halk Cumhuriyeti'nin oluşum dönemidir ve Sovyet uzmanları, yükseköğretim sisteminin restorasyonu ve geliştirilmesine yardım etmektedirler. Kamboçya’da geçirilen yıllar, genç bilim insanın yaşamının parlak dönemleri olur - muazzam bir deneyim kazanır ve mesleki açıdan son derece yararlı olur. Şenkao, üniversite programlarını geliştirmiş, çeşitli yapı disiplinlerinde öğretim metotları üretmiş, katkılarından dolayı Milli Eğitim Bakanlığı'ndan onur belgesi almış ve hatta Enstitüde 120 Sovyet öğretmeninden sadece 10 kişinin dahil olduğu Akademik Konsey üyeliğine seçilmiştir.
1987'de görevden döndükten sonra, bilim insanı 13 yıldan fazla çalıştığı Karaçay-Çerkes Devlet Teknoloji Enstitüsü'nde profesör yardımcısı ve İnşaat Üretim Teknolojileri Bölüm Başkanı olarak mesleki faaliyetlerine devam eder.
“O gün karar verdim: Hayalimi gerçekleştireceğim”
Muhadin Şenkao'nun aktif sosyal-politik faaliyetleri Eylül 1989'da başlamıştır: o dönem Abaza kamu kuruluşu “Adgılara” Birinci Kurucu Kongresi'nin hazırlanması ve yürütülmesi için organizasyon komitesinin başkan yardımcılığına getirilir. Kendisinin doğrudan katılımıyla, ilk taslak sözleşme belgeleri ve Abaza etnik grubunun sosyal-ekonomik gelişimi için uzun vadeli bir program geliştirilir.
1990 yılında, KÇC heyetinin bir parçası olarak Şenkao, Abhazya'nın bağımsızlığını desteklemek için düzenlenen uluslararası foruma katılmak için Suhum'a gelir. Artık onu kardeşlerini desteklemek, atalarının diyarına daha da yaklaşmak bekliyordur.
Ve kendini beklenmedik bir şekilde ilk kez 1973'te "canlar ülkesinde" Abhazya’da bulur. O dönemde çalıştığı Nijniy Tagil'den Minvod havaalanına uçmuş ve aniden Abhazya'ya gitmeye karar vermiştir.
Muhadin, “Bu garip anlık dürtüyü bugünmüş gibi hissediyorum. İşte tamda o gün değerli hayallerimi yerine getirmeye karar verdim”, diye hatırlıyor.
Bu spontane yolculuktan sonra Abhazya'yı sıklıkla ziyaret etmeye başlamıştır. Şenkao, sıcak ilişkilerle bağlandığı, ortak fikirleri ve amaçları olan güzel kalpli insanlar ve doğanın manzarası olmadan artık duramadığını anlatıyor.
Muhadin Ali-ipa, Abaza ve Abhazlar arasındaki temas zincirinde bağlantısı olan, bir tür “köprü” gibi görünen tarihçi ve arkeolog akrabası Nikolay Şenkao'yu özel bir şükran ile hatırlıyor.
Nikolay Şenkao, Muhadin'i Abhazya'nın tanınmış birçok politik şahsiyetiyle, daha sonra kendileri ile çalışma şansına eriştiği yaratıcı aydınları, önde gelen temsilcileri ile tanıştırmıştır.
Vladislav Ardzınba’yı konuk etmek
1990'ların başında Muhadin Şenkao, Nalçik ve Çerkessk'te gerçekleşecek olan Abhazya ve Gürcistan halk örgütlerinin müzakerelerine katılmak üzere Abhaz heyetine katılır.
1990'da Abaza ulusal hareketinin liderleri Aleksey Meremkulov ve Mihail Thaytsuh ile birlikte Moskova'da düzenlenen SSCB’nin Küçük Halkları Birinci Kongresi'ne delege olur.
Bu kongrenin aktif başlatıcıları ve organizatörlerinden biri de Vladislav Ardzınba idir. Kuzey Kafkasya cumhuriyetlerine ve bölgelerine yapılan danışma gezileri kapsamında Vladislav Grigoriy-ipa Çerkessk'e gelmiştir.
Şenkao, “Sıkı toplantılar ve sınırlı süreyi göz önüne alarak, Ardzınba ile evimde bir toplantı yapmaya karar verdik”, diye hatırlıyor.
İlginç olan, o dönemde evinin hala yapım aşamasında olması, inşaatın henüz tamamlanmamış bulunmasıdır. Ancak ev sahibi saygın misafirleri ağırlamak için mümkün olan her şeyi yapar.
Muhadin Ali-ipa, “Vladislav Ardzınba ile görüşebileceğim için inanılmaz mutluydum. Karizması ve iletişimde yarattığı rahatlık ve konfor beni çok etkilemişti. Karşımdaki insan entelektüel ve yüksek seviye bir lider vasıflarını tamamen karşılıyordu”, diye anılarını paylaşıyor.
Boris Akbaşev başkanlığındaki Uluslararası Çerkes Birliği Yürütme Komitesi Delegeleri Abhazya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Vladislav Ardzınba resepsiyonunda, Suhum© Muhadin Şenkao'nun arşivindenKuzey Kafkasya ve Abhazya halklarının Türk topraklarına sürgününü anma töreni. Sağdan sola fotoğraftakiler: Muhadin Şenkao, Cemalettin Ümit (Ardzınba), Yuriy Argun, Lafişev, Vladimir Ayüdzba. İstanbul, 2004 yılı© Muhadin Şenkao'nun arşivinden
Deneyim, otorite ve hayatının işi
Muhadin Şenkao'nun çalışmalarında takip eden yıllar daha dolu ve sorumluluğu yüksek hale gelmiştir. Ulusunun korunması ve geliştirilmesinin yararına çalışmak, hayatının anlamı haline gelir. Muhadin Ali-ipa Şenkao, 1999, 2012 ve 2015 yıllarında olmak üzere Karaçay-Çerkes Cumhuriyetinin Abazalarının sivil toplum örgütüne tam üç defa seçilerek genel başkanlık yapmıştır. Şenkao, Abhaz-Abaza halkının yaşamlarında sorumluluk getiren ve trajik dönemlerde her zaman önde olmuştur.
Abhaz halkının kurtuluş savaşında (1992-1993 Abhazya Ulusal Kurtuluş Savaşı) insani ve diğer yardımların sağlanmasında çok değerli yardımlarda bulunmuştur. Abhazya'ya kapsamlı destek için aktif olarak çalışan genel merkezin eş başkanlığını yapmış, mültecilere aktif olarak destek vermiştir, onlara konut sağlamada, vatandaşlık ve mülteci statüsü kazanmalarında, KÇC üniversitelerinde okuyabilmelerinde büyük yardım sağlamıştır.
Tecrübe ve otoritesi Muhadin Şenkao'nun Abaza halkının özgün kültürünün korunması ve geliştirilmesi için önemli sorunları etkili bir şekilde çözmesine izin vermektedir. Buna yetenekli gençliğin desteklenmesi ve sosyal- kültürel projelerin uygulanması da dahildir.
2001'den 2009'a kadar, Muhadin Ali-ipa, iki kez KÇC Halk Meclisi milletvekilliğine seçilmiş, Tarım Komitesi Başkanlığı, Düzenleme ve Bilgilendirme Politikası Komitesi Başkan Vekilliği, Mevzuat Komitesi Başkanlığı, KÇC Halk Meclisinin (Parlamento) Yasama ve Devletlik Komitesi Başkan Yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur.
Şenkao, "KÇC'deki küçük halk Abazalar" ve Abazinskiy belediye bölgesinin oluşumu da dahil olmak üzere KÇC yasalarının hazırlanmasında, tartışılmasında ve kabul edilmesinde aktif rol almıştır.
Muhadin Şenkao'nun hayatından ve tüm sosyal açıdan önemli faaliyetlerinden ayrıntılı olarak bir makalede bahsetmek mümkün değildir.
Dürüst, mütevazı, adil, cesur, insanlarına hizmet etmeye adanmış - bunlar yakınlarının ve hatta yabancıların bile onda gördüğü özelliklerdir. Toplumdaki otoritesi ve saygınlığı kendisi adına zaten her şeyi anlatmaktadır.
Yerli halkın korunması ve geliştirilmesi konusunda Şenkao şunları söylemektedir: “Tüm bu yıllar içerisinde, halkının geleceğini önemseyen birçok özel lider, aktivist ve halkını destekleyen insan tarafından çok büyük çalışmalar yapıldı. Bunlar olmasaydı tüm bu meseleleri ele almak zor olurdu. Şimdi halkımızın karşı karşıya kaldığı tüm görev yelpazesini ele alan yapısal kurumlarımız – “Alaşara” ve DAK bulunmakta. Artık tüm çalışmaların sistematik hale gelmesinden dolayı mutlu ve gururluyuz. Biz kendi adımıza, genç nesil siyasetçilere ve sivil toplum emekçilerine, bilgi ve tecrübelerimizi aktararak yardımcı olmaya çalışıyoruz”.
Muhadin Ali-ipa Şenkao, gençlik yıllarında kendisi ve ulusu için hayalini kurduğu şeylerin neredeyse hepsini gerçekleştirmiş bulunmakta.
Şenkao kendisini mutlu bir adam olarak görüyor, çünkü tüm sevdikleri: sadık bir arkadaş ve güzel bir anne - eşi İrina Gedeguşeva, üç oğlu, bir erkek ve iki kız torunu yanında. Hatta söyleşimizin sonunda Muhadin Ali-ipa, bir diğer sevincini daha bizimle paylaşıyor: yakında aileye yeni birinin daha eklenmesi bekleniyor - ikinci erkek torun.
Muhadin Ali-ipa'ya ve ailesinin bütün üyelerine, mutluluk refah, sağlık ve uzun ömürler diliyoruz!
girişa yada kayıt yapmalısınız.