DAK Bilgilendirme Portalı olarak, önde gelen Abaza aydını ve halk figürü, ulusun gururu diye adlandırabileceğimiz insanlardan biri olan Yuriy Agrba'nın 80. yıldönümü dolayısı ile bir makale hazırladık. Keyifli okumalar diliyoruz.
Georgiy Çkala
“Bütün dünyayı sevmek kolay, komşunu sevmek daha zor” - herkes ya da hemen herkes bu ironik gerçeği kabul eder. Ünlü Abaza Yuriy Agrba'nın benzersiz örneği, hem yakınınızdaki tüm insanlara, hem de bütün bir ulusa sevgi ve saygıyla davranmanın mümkün olduğuna bizi ikna ediyor. 25 Haziran'da, ünlü bilim adamı ve halk figürü 80 yaşına giriyor.
Acı ve minnet: çocukluk yılları
Genellikle yaşama sevinci ile dolu, iyimser, neşeli bir kişi olan Yuriy Agrba, çocukluğundan bahsettiğinde alışılmadık bir şekilde hüzne boğuluyor.
“Hayatımda bir kere bile ‘Baba’ diyemedim”, diyor Yuriy Yusuf-ipa. ‘Anne’ kelimesini de çok uzun söyleyememiş maalesef.
Yuriy Agrba, II. Dünya Savaşı'nın başlamasından iki yıl önce - Haziran 1939'da, Karaçay-Çerkes’in Psıj köyünde doğmuş. Babası cepheden dönememiş, annesi ise Yuriy 9 yaşındayken vefat etmiş.
Agrba çocukluğundaki ağır hastalığını ve keçi sütüyle bulduğu şifayı hatırlıyor. Yuriy o dönemde büyük babası ve büyük annesinin kendisini sürekli keçi sütü ile beslemeleri sayesinde hayatta kaldığını düşünüyor. Çerkessk de yaşayan Rus ailesi Andrey ve Leli’ye besledikleri keçinin sütünü kendisi ile paylaştıkları için hayatı boyunca minnettar kaldığını belirtiyor.
“Yaşadığım bütün acıların ve talihsizliklerin tek sebebi savaştı. Her gece Yaradan’a, ulusumuza bir daha savaş yaşatmaması için dua ediyorum”, – diyor Yuriy Yusuf-ipa.
Yuriy Agrba, orta eğitimini Çerkessk ulusal Yatılı Okulu’nda almış. Buradaki eğitimini 1955 yılında yüksek derece ile tamamladıktan sonra eğitimine Moskova’da devam etmeye karar vermiş.
Generaller şehri ve üniversite yılları
Yuriy Agrba’nın üniversite sonrası birkaç yılı dışında tüm hayatı Rusya’nın başkentinde geçmiş.
“Moskova’ya ilk geldiğimde garda bir general gördüm. Gerçek bir general! O kadar şaşırmıştım ki, neredeyse yarım saat adımlarını takip ederek arkasında dolaşmıştım”, – diye hatırlıyor başkentte ilk gününü Yuriy Agrba.
K.A. Timiryazev Moskova Ziraat Akademisi'ne giren Agrba 1960 yılında mezun olarak bir tarım uzmanı-ekonomist oldu.
Beş yıllık öğrencilik hayatı ise kolay geçmemiş. Boğazından kısarak kemeri epeyce sıkması gerekmiş. Fakat bu yıllar pek çok iyi insanla tanışma fırsatını da beraberinde getirmiş. En başta da Nazir Ekba (önde gelen Abaza dilbilimci ve pedagog) ile. Bilim insanıyla iletişim, genç öğrencinin düşüncelerini beslemiş ve büyük şehirde yaşama adapte olmasına yardımcı olmuş.
“Timiryazev'den (tarım akademisi) uzak değildim ve Yura beni ziyarete gelirdi. Anadilimizde konuşur, onu desteklemeye çalışır, moralini yükseltirdim. Bana çok saygılı davranırdı, tüm konularda bana danışırdı, okuldan sonra bile her adımını bilirdim. Hala onunla çok yakın iletişim içindeyiz”, diye anlatıyor Akademisyen Ekba.
Akademiden mezun olduktan sonra, Yuriy Agrba iki yıl Kazakistan Kustanay da, doğduğu Karaçay-Çerkes'de ise yirmi beş yıl arazi keşfi alanında, önce bölgesel tarım departmanında, daha sonra da SBKP bölge komitesinin tarım departmanında çalıştı.
1967'de, Tarım Ekonomisi Bölümü'nde yüksek lisans eğitimine girmek için Moskova'ya, Timiryazev Akademisi'ne geri döndü.
“Ahh ne kadarda azsınız!” : Abaza akademisyenin yolu
1970 yılında, Yuriy Agrba, İktisat bilimleri araştırmacı adayı derecesi için tezini savunur ve aynı bölümde eğitimci olarak kalır. Asistanlıktan profesörlüğe kadar giden yolu buradan geçer.
Tarımsal sanayi üretiminin geliştirilmesi, kooperatiflerin geliştirilmesi, tarım ve diğer alanlarda entegrasyon konularında çalışmalar yürütmüştür. 1997 yılında "Meyve ve sebze üretiminin ve satışının ekonomik sorunları" adlı doktora tezini savunmuştur. Yuriy Agrba 175 adet bilimsel ve eğitimsel çalışma yayınlamıştır.
Profesör Agrba öğrenim ve çalışma yılları boyunca edindiği bilgileri, büyük bir istekle gençlerle paylaşıyor. Her öğrenci, Yuriy Yusuf-ipa'nın rehberliğinde dönem ödevi ve tez yazmaktan mutluluk duymakta. Ayrıca birçok lisansüstü öğrencisi var: birlikte çalıştığı 23 genç bilim adamı tezlerini savunmuştur.
Yetkili bir bilim adamı olarak, eski Sovyet ülkelerinin tümünde ve uluslararası ölçekte birçok bilimsel konferansa katılmış, çeşitli heyetlerin bir parçası olarak birçok ülkeyi ziyaret etmiştir.
“Bir keresinde Çin'de bana sordular: Abazalar kimdir, nüfusunuz kaç? - yurtdışı gezilerinden bahsediyordu Yuriy Yusuf-ipa. - Çinlilere, sadece 30 bin kişi olduğumuzu nasıl itiraf edebilirdim ki? 300 bin olduğumuz konusunda yalan söyledim. Çinli meslektaşlarım ise “Ah, ne kadar azsınız” diyerek üzüntülerini belirten bir şekilde başlarını salladılar”.
Her zaman yurttaşlarının faaliyetleriyle yakından ilgilenen Yuriy Yusuf-ipa, arada sırada “koz olarak kullanmayı” sevdiği bir gerçeği ortaya koydu: yirminci yüzyılın sonunda, Moskova'da yaşayan insan sayısına göre, diğer uluslara kıyasen Abazalar arasında daha fazla bilim doktoru vardı.
“Moskova'da beş bilim doktorumuz var. Bu bizim ustamız Nazir Ekba, Ruslan Hapat, Karabit Acibaki, Zaur Aysan. Ve ben beşinciyim”, diye açıklıyor Yuriy Agrba yer aldığı çeşitli toplantılarda.
Başkent Abazalarının "Lideri"
Agrba, vatandaşlarını birleştirmek için inanamayacağınız kadar çok şey yaptı. Bir noktada, Moskova'daki bütün Abazaların çekim merkezi oldu. Başkentte ve çevresinde yaşayan tüm soydaşları hakkında bilgi topladı. Kendi öğrencilik yıllarını ve Nazir Ekba'nın yardımını hatırlayarak, başkent üniversitelerinde öğrenim gören Abazaları öğrendi, onları birleştirmek ve onlara yardım etmek için elinden geleni yaptı.
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Devlet Abaza Tiyatrosu Müdürü Umar Kişmahua, Devlet Tiyatro ve Sanat Enstitüsü'nde okuduğunda köylüsünü yakından tanıyordu.
Umar Kişmahua, “"Beş yıl boyunca ilgisini ve desteğini yakından hissettim ve sadece benimle değil, O tüm Abaza öğrencileriyle ağabeyleri gibi ilgilendi", diyor.
Ancak Yuriy Yusuf-ipa, başkentte doğan genç nesil Abazalarının dillerini bilmemelerimden her zaman endişe duyuyordu. Abaza dilini başkentte öğretmek için bir okul açmak için çok çaba harcadı.
Hatta Abazalar, Moskova'da böyle bir okulu organize eden ilkler arasındaydı. Bu okuldaki ilk öğretmen de, Akademisyen Nazir Bekmurza-ipa Ekba'nın ta kendisidir. Yuriy Agrba'nın metropoldeki Abaza diasporası arasındaki otoritesi günden güne büyüdü. Kısa süre sonra seçilmiş lider oldu. Hatta sadece Abazalar arasında değil, Abaza-Adıge diasporası arasında da.
Mizahı her zaman seven Yuriy Yusuf-ipa, “Ben çete lideriyim” demeyi seviyordu. Ve 60. doğum yıldönümünde, Kabardey arkadaşları ona, kutlama masasında, günün kahramanının portresini içeren, yeni bir marka - “Lider” adlı votkayı yaratarak orijinal bir hediye yaparlar. Fakat çok az insan tadına bakabilmeyi başarmış - neredeyse bütün “parti” hatıra olarak dağıtılmış. Bu arada, o yıldönümünde, Karaçay-Çerkes’den bir otobüs dolusu Abaza heyeti Moskova’ya gelmiş. Bu, küçük vatanında Yuri Yusuf-ipa'ya olan muazzam saygının bir kanıtıdır.
Duyarsız kalmayan bir insanın emekleri
Yuriy Agrba - Bilim Doktoru, Profesör, BM Uluslararası Bilişim Akademisi Akademisyeni, Rusya Devlet Tarım Üniversitesi – K.A Timiryazev Üniversitesi Bilim Akademisi Gaziler Konseyi Başkanı, Akademik Konsey üyesi. Agrba, birçok devlet ödülünün de sahibi - en yüksek halk ödülü olan, Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı'nın şükranlarını belirten Kafkasya “Altın Pegasus'u” ödülünü almıştır. Abhazya Cumhuriyeti'nin II. derece, “Ahid-Apşa” Dostluk
Madalyasına sahiptir, Rusya Federasyonu Meslek Yüksekokulu Onursal Emektarı, Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti, Adigey Cumhuriyeti, Kabardey-Balkar Cumhuriyeti ve İnguşetya Cumhuriyeti Onurlu Bilim Adamı, Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Onursal Ekonomisti…
Birçok alanda duyarlı, başarılı ve profesyonel olan bu önder ismin tüm emeklerini bu formattaki küçük bir makaleye sığdırabilmemiz tabi ki, pek mümkün değil.
Ünlü bir bilim adamı olan Yuriy Agrba, SSCB Devlet Planlama Komitesi, SSCB Tedarik Bakanlığı, Rusya Federasyonu Hükümeti, Rusya Devlet Duma Meclisindeki görevlerinin yanı sıra Ulusal Komite'nin uzman konseyinin bir üyesi olarak da görev yapmıştır. Bugün hala Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanlığı İdaresi İç Politika Ofisi komisyonu, Merkez Federal Bölgesi Rusya Federasyonu Başkanlığı, Rusya Federasyonu Devlet Duma'sı, Moskova Millet Meclisi toplantılarına düzenli olarak davet edilmektedir. Etkinliklere sadece katılmıyor aynı zamanda, Kuzey Kafkasya bölgesindeki ulusal politikaların, uluslararası dostluk ve uyumu güçlendirme konularına ilişkin problemlerin çözümlenmesine aktif olarak dahil oluyor. Yuriy Agrba, “Rusya Federasyonu Yerli Halklarının Haklarının Temin Edilmesi” kanunu da dahil olmak üzere, etnik gruplar arası ilişkilerle ilgili birçok federal kanunun geliştirilmesinde aktif rol almıştır.
Yuriy Yusuf-ipa, Uluslararası Abhaz-Abaza (Abaza) Halkı Birliği’nin (MAAN, şuan ki Dünya Abaza Kongresi) 25 yıl boyunca, Uluslararası Çerkes Birliği’nin de uzun süre İcra Kurulu üyeliğini yürütmüştür. MAAN Başkanı Taras Şamba’nın en yakın yardımcısı olarak Yuriy Agrba, tüm dünyadaki Abhaz ve Abazalar arasında iletişim kurmak için, Abhaz-Abaza diasporasının yaşadığı tüm ülkeleri gezmiştir.
Agrba bugün - sivil kuruluşun aktif bir katılımcısı, Moskova Abhaz -Abaza ve Adige Diasporasının Yaşlılar Heyeti Başkanıdır.
“Abaza olduğumu asla unutmadım”
Yuriy Yusuf-ipa'nın 70. Yıldönümü olan b ir önceki büyük kutlamasında – 2009 yılında, Tıp Bilimleri Doktoru Boris Daurov Agrba hakkında unutulmaz bir not yazmıştır: “Yuriy Yusuf-ipa’yı bir insan ve bir vatandaş olarak anlatmak gerekirse, o bir romantik ve hayalperesttir. Acıda ve mutlulukta her zaman yardıma hazır, her daim insana özenle yaklaşan bir şahsiyettir. Büyük ve küçük, öğrenci ve akademisyen herkesin ulaşabildiği bir isimdir. Ve herkes için her zaman güzel sözleri ve bilgece tavsiyeleri vardır. Onun keskin zekası ve ince mizahı onu iş, bilimsel ya da dostane fark etmeksizin tüm toplulukların kalbi yapmıştır. Dostluk ilişkilerine bağlı olan, insanlara şefkatli davranan, muazzam nezaketli, içten, cömert ve iletişimde şaşırtıcı derecede kolay olan bir insandır. Mütevazı ve sade, sempatik ve kibardır. Bizleri her zaman yüksek kültür ve nezaketiyle hayran bırakır ve bir rol modelidir”.
Yuri Agrba’yı tanıyan herkes bu sözlerin altına imzasını atabilir. Yuriy Yusuf-ipa ulusunun tüm güzel yönlerini kendisinde toplamış, hayatını Abazaların hayatının kanunu olan –Abazara ile yaşayan bir insandır.
“Hayatımın çoğunu ata topraklarımdan uzakta geçirdim, ama Abaza olduğumu asla unutmadım” diyor gururla.
O ve eşi Galina ahlaki ideallerini kızları - Kamila, Karina ve Leyla’ya da aşılamayı başarmışlar. Bu nedenle, evlerinde her zaman karşılıklı anlayış ve saygı hüküm sürmektedir. Yuriy Yusuf-ipa gelecek yaşını, yakınlarının arasında, sıcak bir ortamda kutlayacak.
Bu önemli gününüz için en sıcak ve içten tebriklerimizi lütfen kabul edin sevgili Yuriy Yusuf-ipa!
girişa yada kayıt yapmalısınız.