Апсыуа бызшва арыпхьара амальква руыс йаквгIацапахуата АААК ахабарргарта портал гIазквчважвауа уахьчIвала Апсны утыцIта цри бызшва ъаууырдыр, йшууырдыр ауаш акIвпI.

Барганджиа Саид

Щарда мцIуата АААК ахабарргарта портал йгIаквшваз агIвыра ззынархаз Апсны апны цри бызшва арыпхьара шадыргалуа акIвын. Апсны йтамбзазауа абашталагIвчва рыхъазлагьи магIны амапI цри бызшва апхьара, йауа ухIварыквын адунейла зкьыгIвпхьадзара йнадзауа апсыуа диаспора рыхъазла цри бызшва адырра рыщайдзаква ргIахчара, руагIахъа цIасква тшрыхаргIвазара, рпсадгьыл йызлапщылу амальпI. Ауи акIвпIта, йгIахIхIырдырпI адунейла уахьчIва апсыуа бызшва йъадрыпхьауа, йъапхьауа.

Апсыуа бызшва Трыквшта апны

Репатриация ауысла Апсны аминистерства йазалху агватра азрымапI апсыуа бызшва, ауат Апсны апны йахъазымкIва анахьанат акъральква рпынгьи абашталагIвчва рарыпхьара адыргалитI.

Ауи апш программала сквшквакI цIитIта апсыуа бызшва ддырдыритI Трыквшта ашIыпIа Сакарйа апны апсыуа диаспора адкIылата йъабзазауа акытква рпны. Абызшва арыпхьара злащаквгылу репатриация ауысла Апсны аминистерства йгьи Трыквшта апсыуа культура квтаква рфедерация рацынхара акIвпI. ГIвысквша цIитIта ауат акIвзыршауа арыпхьагIв, атакIыгIв Аргвын Елис лакIвпI.

«Спны апсыуа бызшва йапхьитI уагIа 80-гIвы райхIа Сакарйа йауу йгьи ауи йачвыхъарамкIва йчIву хкыткI йрыуу абзазагIвчва, – лхIвитI арыпхьагIв. – АщардагIв сабипI. АпхьарасахIатква мчбжьыкI апны зны йакIвшитI. АгIарбараква бзихарныс ахъазла ауи шмачIу гвынгIвырапI. Ага ауаса йаъазтынгьи, йаъапI гIарбара бзи. АзджьакI йгIвуа, йапхьауа тшырбжьатI. Ачважвара рчвыбаргвыркIвапI, ауаса йашIамсуата рхъа йадынхалитI».

Аргвын Елис дызланхауа акнигаква Апсны апны йгIацIырщттI: ауат йрыдынхалтI Шамба Диана йгьи Ажиба Альдона.

«Ажва гьалам, хIарагьи абызшва йызлахIрыпхьауа адырраква адхIкIылитI. АпхьарасахIатква рпны Апсны атурыхгьи хIаквчважвитI: трыкв бызшвала ауат адырраква гьщардам».

АрыпхьагIв йшылхIвазла, а-Конгресс ахабарргарта портал апны змагIны дуу адырраква гIалыркIгIитI.

«АААК ахабарргарта портал апны агIвыраква бызшва щардала йгIаквшвитI, ауат йрыуазакIыпI трыкв бызшвагьи. Ауи швабыж йгIахIцхърагIауа уыспI», – лхIвитI Аргвын Елис.

Датшагьи апсыуа бызшва йадрыпхьитI Астомбыль йгьи Инегёль рпны, йазрыпхьауа Сандзаа Дали йгьи Капба Аира ракIвпI. Арыпхьара ахча гьазыртиуам, йызтахъу дзачIвызлакIгьи ауаъа дцата ашвъа тшаницIа ауитI.

Апсыуа бызшва йадрыпхьитI Трыквшта йхъаду ауниверситетква йрыуазакIу Босфор университет апны. Ари абызшвала алекцияква ркурс агIсквша цIитIта дгIарыпхьитI Апсны апны йгIадрийыз, йгIадзынгылыз Анкваб Гунда. Алекцияква хвыдъа йрыздзыргIвныс йахвитпI ауниверситет астудентква зымгIвагьи йъапхьауа йзапш курсызлакIгьи, йзапш факультетызлакIгьи.

Апсыуа бызшва Лондон апны

ДахIврала апсыуа бызшва ддырдыритI Великобритания акъала хъада апынгьи: Лондон апсыуа-абаза культура квта йалакву рыхъазла апхьарасахIатква мчыбжьигIадзапхьадза йадыргалитI. АбашталагIвчва цри бызшвала йалрыпхьитI Апсны йауу Басариа Лана. Ауи Лондон апны дапхьитI.

АААК ахабарргарта портал ринтервьюкI апны ауи йшылхIвазла, мчыбжьыкI апны зны гIвсахIаткI азалхта апсыуа бызшва йалрыпхьитI. АрыпхьагIв йгIалгвынгIвитI гIамтата йазалылхуа адырра цIолаква рыхъазла йшмачIчву, ауаса уахьчIвала датша амаль гьаъам: ауи ауниверситет апны лхъатачIв апхьари апсыуа бызшва арыпхьари адылкIылра атахъхитI.

Лондон апны апсыуа бызшва йапхьауа агвып рныбыжьла йгьапшым: сквшы 30 йгIашIарышвта сквшы 65-дза гIацIанакIитI. Абызшва шырдыруагьи гьапшым: азджьакI закIгьи рымдырдзауата йапхьауа йалагатI, азджьакI мачIкI йызчважвауата йаъапI. Йапымшвтауата апхьарасахIат йгIайлитI уагIа 20-гIвыкI раъара.

Акурсква рапхьагIвкI ЧкIвотуа Атакъан йшгIаликIгIауала, абызшва йалачважвауа уанрылам асхъан «ажва аламкIва, йбаргвыпI, ауаса йууырдыр йауаштI». ЙшихIвауала, апсыуа бызшва анууырдыруа «мачIтIа йгIаунапIыцIашвитI йгвынгIвыру, йшатахъу апш адырраква гIазырбауа апхьагаква, йа авеб-сайтква».

Йапхъахауа аонлайн-апхьарта

Ауаса йутахъызтын адунейла уъанызлакIгьи интернет бзита йъанхауа йъакIвызлакIгьи апсыуа бызшва узырдыруаштI. ЦIыпх адзын йапхъахауа апсыуа бызшва аонлайн-апхьарта «Алашарбага» анхара джвыквылтI. Ауи апроект давторпI Москва йтабзазауа ахIаракьатчпагIв шIа Габлиа Инал. Ауи йгIайгвалашвахитI аонлайн-апхьарта агIаныршара даназхъвыц асквш 2018 мартI мыз агIан шакIву.

«Сара зымгIва йшырдыруаш апшта ари апроект сшадынхалуа салачважватI йбергьльу абызшвадырыгIв, аполиглот Петров Дмитрий йлекция апны. Ауи йапхъахауата сйыдгылтI хIапхьарта апны дапхьагIвхарныс стахъыта, йаргьи швабыж йымагIальамтхатI. Ауи анйара амщтахь апедагогква сырзыпшгIауа, йатахъхуш алитература, апхьага адизайн йгьи йапхъахауа агвып радкIылра срыдынхалуа салагатI. Ауи акIвымкIвагьи аонлайн-платформа, акабинет йа астудия гIарыбергьыльра, аинтернет ашIарышвра агвныргIвра атахъын. Абараса сквшыкIи бжакIи рымщтахь апхьарта гIахъстIытI», – йхIвитI Габлиа.

Ужвы «Алашарбага» апны пщкъралькI йрыуу 20-гIвы райхIа апхьитI: Апсны, Россия, Германия йгьи Великобритания. Габлиа Инал йшихIвауала, агIаджвыквцIара гIальаматра азызбаз щардагIвыпI йгьи ужвы йащтагIайуа агвыпква радкIылра ауысла нхара акIвшитI. Ари агвып йрыланакIуаштI Трыквшта, Голландия, Сирия, Канаданадзара йырбзазагIвчвата апсыуа бызшва ззырдырныс зтахъкву.

«Апсны Республика абызшва политикала акъральыгIва комитет йлырхыз аметодика амальквала хIынхитI. АпхьарасахIатква арыпхьагIви астуденткви рабабара, райчважвара, азцIгIараква рыргылра руысла амальква гIанзыршауа авидеоконференцияква рплатформа апны йакIвшитI», – йхIвитI Габлиа.

АпхьарасахIат амщтахь астудентква пынхачIвы рыквшвитI – ауи авидеогIвыра йгьи йызхъысыз адырраква рконспектква. Ауи акIвымкIвагьи астудентква акурс ачат йалапI, араъа апхьарасахIатаква йрызцауа сабап злу адырраква гIаквшвитI. АрыпхьагIвчва, Шамба Аза йгьи Квициниа Амина, Трыквшта апсыуа диаспора рарыпхьара швабыж йазъазапI.

Габлиа йшгIаликIгIауала, 18 апхьарасахIаткIла йалу акурс хъада апны астудентква алфавит ддырдыритI, йбаргву абыжьква рхIваща йадынхалитI, аграмматика, аморфология, афонетика рцIас хъадаква тшрыхадыргIвазитI. МчыбжьыкI апны гIван йапхьузтын арыпхьара гIвымызкI мачIкI йайхIата йнайитI.

«Ужвы хIара рыцIа йхIаракIу акурс джвыквыгIжьитI, ауи апычIв дырраквала архъвыхра дахIврала йкIылскваз йырзалхпI, апхьага шIыц хIадынхалитI. Ауи акIвымкIвагьи мобил аццIара гIанхIыршарныс хIгвыгъапI», – йхIвитI Габлиа Инал.

Аонлайн-курсква йызтахъу зымгIвагьи тшанырцIарныс рылшитI. Ауи ахъазла асоциал сервисква рпны апхьарта анапа гIаута («Алашарбага» - аредакция ррытаразга) йгьи ауи аунашвачпагIвчва тшырзынархара атахъыпI.

Хъата щардала йалу уыжвгIанчIви адгылща

Москва апны гIвысквша райхIа цIуата йынхитI Capital School Center - 4D технология агIарысабапрала агIвыма бызшваква рарыпхьарала апрограммаква ъагIандыршаз. Аметодика давторпI, апхьарта дагIаныршагIвыпI йгьи дарыпхьагIвпI Цушба Ирина. Ауи йшылхIвауала, ари апхьарта апны йддырдыруа абызшваква йрыуазакIыпI апсыуа бызшвагьи (ауи Ирина йлцри бызшвапI – аредакция ррытаразга): аквта гIаншищтарагьи йадрыпхьитI ари абызшва.

Цушба йшгIалылкIгIауала, апсыуа бызшвагьи арахьарат абызшваквагьи рарыпхьара щатата йазалитI «пщхъатакIла йалу, шIырпшыра змам аметодика, ауи адырраква рылакIра знархару пщамалькI аднакIылитI: аудил, визуал, тактил йгьи мувиал» (мувиал арыпхьара ззырхIвауа – аинтерактив гъвы гIадрысабапуамцара астудентква апкъыгIваква йанрыдынхалуа – аредакция ррытаразга). Ауи акIвпIта, апхьагIвчва арыпхьагIв йыздзыргIвуа, адиалогкви ашвакви йрыздзыргIвуа, афильмква йырпшуа йахъазымкIва, бзита йгIарбу апкъыгIваквагьи йрыдынхалитI, ауи швабыж магIны амапI абызшва ардырра, ахъмаштылра агIалцIыртаква ргIарысабапра апны.

«ЗымгIва аналауцIахра ауат апхьагIвчва апсыуа бызшва арыпхьара йшаднакIылуаш йазынхитI», – йгIахIгвынлыргIвитI Цушба.

Ари аметодикала апсыуа бызшва ууырдыр йауитI гвып-гвыптагьи заджвы-заджвтагьи. Датшагьи, аунашвачпагIв йшылхIвауала, сквшыкI аъара цIуата ари апхьарта апны апсыуа бызшва хвыдъа йадрыпхьитI. Ауи йапхьарныс зтахъу ъащардагIву йгIалцIла адукви асабикви рыхъазла кIьыда-кIьыдата агвыпква рарыпхьарасахIатква адыргалитI.

«ХIара швабыж хIхъа аладупI цри бызшва арыпхьара ъахIзадгалуа ахъазла, зхъахIара мачIу абзазагIвчвагьи гIадхIкIылырныс ъахIылшауа. Москва апны апсыуа бызшва арыпхьара, ауи атшауацIнарыхра хъадата йацхърагIауа Москва апсыуа диаспора ракIвпI», – лхIвитI Цушба.

Апхьарта апсыуа бызшва арыпхьара йгIадыркIылитI Москва йтамбзазаквауагьи. Ауат рыхъазла йакIвдыршитI скайпла аонлайн апхьарасахIатква.

Абгата йгIауахвырквын Цушба Ирина анхара агIарбараквала дразыпI.

«Швапха щарда хIымапI хIстудентква пычIв дырракIгьи рымамкIва апсыуа бызшва йапхьауа йаналагуз йгьи йапхъахауа акурс апщымызкI рымщтахь дырра бзи ангIадырбуз. Ауи дара апхьагIвчва йырхъазымкIва йгIалыркIгIитI раргванква, рыгIвзачва, анчва-абачва. ХIара апхъахьылагьи йагъьхIчIвырныс, тшауацIнахIрыхырныс хIмурадпI апсыуа бызшва арыпхьаща», – йгIацылцIахитI Цушба.

Апсыуа бызшва ага ймайрамызтынгьи, шIырпшыра змам бызшвапI, йхъаду ауи адунейла апсыуаква йраргвану цри бызшвапI. УыжвгIанчIви амальква гIаурысабапуамцара йууырдырныс уылшуштI. Багъьата йхъатаукIрыквын, йуыквшвауа арыпхьаща гIалхта уамайчуата ухъа уадынхалырквын – аклассика методика йгIашIарышвта 4D апрограммаквадза, аудитория арыпхьара аквпшыра йгIашIарышвта авебинар амальква, аскайп амальква рпныдза. Ауи акIвпIта, адахIвраква швымазтI!