Адуней апсуа-абаза конгресс Айкьангьашырта клуб «Апсуари абанпараква райчважвари» нархарала йапхъахуз алачIвара акIвнаршатI.

Амичба Амра

АААК Айкьангьашырта клуб «Апсуари абанпараква райчважвари» нархарала йапхъахуз алачIвара акIвнаршатI. АлачIвара аъачIвагIагIвчвагьи гIадрайгван уатыкв айчважварата йадыргалтI. АААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса йшщаквйыргылыз апшта а-Дискуссия клуб ужвы унашва ахъицIитI Зантариа Рустам.

Аклуб анхара йалан: Апсны ауагIа рартист, амакъымршIыйагIв, адирижер, амакъымгIаныршагIв Чанба Нодар (Апсны ауагIа р-Абашта айсра анакIвшуз ауи ареспублика культурали арыпхьарали даминистрын – аредакция ррытаразга), АбИГИ адиректор, АААК ЙхIаракIу асовет йалу Ашуба Арда, афилолог-апсуадырыгIв, АГУ апны апсуа бызшва акафедра адоцент Шамба Диана, «Чегемская правда» гIацIщтра аредактор Хашиг Инал.

«Айшва гьагьа» йадзхъачIваз ргватра рыцIа йыззынархаз Апсны апхьартаква рпны Апсуара (Апсуара – апсуаква рцIаскви рхабзакви разкIкIра, агIвычIвгIвыс даъазара шатахъу щаквзыргылуа алкIгIараквагьи рылата – аредакция ррытаразга) йарыпхьара ауыс акIвпI.

Зантариа Рустам йайззакваз йгIаргвалайыршвахтI «Апсуара» арыпхьарала швапха шаъахьаз: йагIвсыз асквшышв асквш 90-ква рагIан, Апсны ауагIа р-Абашта айсра анакIвшуз акъраль апхьартаква рпны ауи йадрыпхьун.

«УацIыхъван [Апсуара арыпхьара] ауыс щардазджьара йалачважватI, йхъаду акъральыгIва уысхартаквагьи алата. ЙъакIвызлакIгьи айчважвараква йрылаз Апсуара апхьартаква рпрограмма йаталацIахра шатахъу йадгылуан, ауи йайхIахугьи – [Апсуарала] апхьагагьи гIацIщтра атахъыта рхIвун, ауаса айчважвараква йрыгIвста ауыс гьнамскIьатI. ХIара (Дискуссия клуб – аредакция ррытаразга) йхIтахъыпI ари ауыс бзи-бзи йхIхIырдырта йырхъйа йшауашла щаквыргылракI лыхIхырныс. АъачIвагIагIвчва ауыс йазынарху ражва, ргвгIанаграква хIрызпшитI», – айчважвара нархара айттI Зантариа Рустам.

ЗымгIва рапхъа дгIачважватI Чанба Нодар. Ауи арыпхьарала данминистрыз Апсны йапхъахуз а-Президент Ардзынба Владислав йацикIуата Апсуара апхьартаква рпны йадрыпхьун.

«Йапхъахауата, са сайгвыргъьитI ари ауыс Адуней апсуа-абаза конгресс гватра ъазалнахуа. Йгьызным хIъадзахIвынчIаз ауи гIащтIыхIхырныс, йанамуыхрагьи – апхьахьаква, аинтеллигенция, агIвгIвчва, арыпхьагIвчва ауи ауысла ргвгIанаграква дхIырхIварныс. Ауаса ужвы йъагIадзазгьи зджьарала хIзынаскIьата узырхIвуш закIы хIгьазгIамистI. Са сшапшуала, ауи зпщылу «Апсуара» щарда гIазцIазкIуа гвынгIвырапI, хIуагIа сквшызкьпхьадзарала йазыркIкIыта рхъатачIв лкIгIараква злархчаз, агIвычIвгIвыс гIвычIвгIвыста дызчпауа гвбайарапIта акIвпI. ХIара уахьчIва ауи йшабгу йгьхIзадкIылуам.

Апхьахьаква «Апсуара» йгIанырщтуа «апсуа шанпI», ауаса са йшспхьадзауала, ауи гIващагIарапI, йаргьи агIвычIвгIвара шабгу хвы зквырцIауа абайара гIазырбауа ауи абжьаща ду амагIны нанаркъвитI. ХIуагIа рбжьаща адуней зымгIва йырзынауырхушта йаъапI. Ауи йгIалцIла, Апсуара зтахъу апсуаква йгьырхъазым – Апсны йту ауагIа зымгIва йыртахъыпI», – йпхьадзитI Чанба.

Ауи зныкI Апсуара апхьартаква рпрограмма йаларцIарныс йхъа йшгIаташвазгьи гIайхIватI.

«Айсра амщтахь хIара хIхъа хIхчахра атахъын. Сара хIгIазхчушта йаъу сазхъвыцлун. СыззгIайыз закIыпI – АпсуаразаджвыкI акIвпI хIгIазхчуш. Датша закIгьи гьсмауатI – экономика йа технология лшаракIгьи. Йаргьи сгвы йтаз йасхIвныс Ардзынба Владислав сйызнашылтI. Апхьахьаква, арыпхьагIвчва азыгIддатI, апхьага аъамкIва ауи арыпхьара йшалауыжьуаш хIазхъвыцуа хIалагатI. Ауыс йадынхалуаш агвыпква гIанхIыршатI, Апсуара апхьарасахIатква шакIвшуш арыпхьара план лыхIхтI. АпхьагIвчва йрауа адырраква ауыгьи рылазара шатахъу гIахIгвынгIвуан», – йгIагвалашвахраква йалачIвакваз йрыцагIвишатI Чанба Нодар.

Айчважвара йалакваз азцIгIара гIадыргылуан: Апсуара апхьарта апны йазалху предметта йаурыпхьушта йаъума, момкIва ауи ацIасква асабиква атгIачва апны йрыларкIра атахъума? Йаурыпхьузтынгьи – йаурыпхьуш дызда: апсуа тгIачваква рсабикви момкIва Апсны йакъральгIвхуш зымгIви?

«Апхьартаква анаъамыз, Апсуарагьи атгIачва апны йаназырбжьуз агIамта агIвстI. УахьчIва датша гIамтапI, ауи тшаквыргIапсра атахъыпI. Франция апны са гьсакIвым ссабиква француз бызшва дзырдырыз – акъральыгIва акIвпI: ауи йкаъральгIвхуш дзачIвуи бызшвата йызлайачважвуши йазхъвыцитI», – йхIватI Чанба Нодар.

Афилолог-апсуадырыгIв Шамба Диана Апсны акъральыгIва университет апны лынхара йауата швапхаквакI гIалгтI, гIальаматра злу, ауаса уызрынашхыйауа лгватраквакIгьи дрыквгIашIастI. Ауи йшылхIвазла, зыбызшва здыруа апсуаква рыцIа ймачIыгIвхатI. Йара акIвпIта, Шамба кьангьаш гьазгIалгуам апсуа бызшви Апсуари шапщылу.

«ЙыздырхитI, ауи апш предмет арыпхьара йалацIара ауыс шамакIырахаз. Апсуара гьнаукам – рхIвун: дзачIвыйа книгала Апсуара ззырдыруаз? Ауи атгIачва апны йазырбжьун, рща йалата йгIадзынгылуан. АхIбачва ршвапха [апхъала] чкIвыныргIа йрыларкIуан. УахьчIва ауи йапшу ашвапхаква мачIпI, айцIбачва уызшIпшуаш щагаща гьырбум. Йара акIвпIта, астудентква [ауи] йрымагIальаматпI, йалкIгIата ачкIвынчва: ауат азцIгIитI йапшым алалраква, уагIа ъалу апны штшукIуаш», – лхIватI арыпхьагIв.

Ауи Апсуарала апхьага лыхра атахъыта йылпхьадзитI. Дшхъвыцуала, апхьагаква йзакIымкIва, зныбыжьла йапшым агвыпква – асаби хвыцква, рыцIа йтшыту ацIайква, астудентква – рыхъазла кIьыда-кIьыдата йгIацIщтра атахъыпI.
АААК ЙхIаракIу асовет йалу АбИГИ адиректор Ашуба Арда Апсуара агIвычIвгIвыс зымгIва йрапхъата йтгIачва рпны йылайхIвара атахъыта йрыбагъьитI.

«Апхьарта апынгьи йатахъыпI, йауа ухIварыквын, йшыгIбауа апшта, датшата [Апсуара] йгьхIзыхчушым. Абызшва псрыквын Апсуарагьи псуаштI. Ауаса апхьартагIвацала уалцI йгьауашым. Йхъаду атгIачва ракIвпI. ЙнапIылачпару арыпхьащала агIвычIвгIвыс пхащара гьуызйылацIушым. Джьауап зуыркIуаш дызда? АрыпхьагIв зйакIвйа? Заджвы Апсуара йанымгIалуа закI йчпазтын атшпынхIва зкIнылуада? Ани аби. Ауаса йанаъазара асабиква Апсуара рылазцIара атахъу ан-абачва ракIвпI. [АхIба] йара Апсуара йылазара атахъыпI. ЧкIвыныргIа швапха гIайхъырхуа, йшIацIгIауа даъазара йборчпI», – йхIватI ауи.

«Чегемская правда» гIацIщтра аредактор Хашиг Инал йшгIаликIгIазла, «апсуаква къральыгIва анрымамыз конституциятагьи, рщагаща щаквзыргылуатагьи, йызлабзазуз хабзатагьи йрымаз Апсуара акIвын». УахьчIва акIвпIта – ан-абачва рсабиква апхьарта апны рцри бызшва йапхьушма гьырдырам, йгвы йасуата йхIватI ауи. ЙшалакIу йгIауахырквын, «айшва гьагьа» йадзхъачIвата йгIачважваз зымгIва апсуа бызшва адырри Апсуара анкъвгари райшата йшапщылу гIалыркIгIун.

Айчважвара цIхъва айтуата Айкьангьашырта клуб аунашвачпагIв Зантариа Рустам йхIватI аклуб адгалагIвчва ари алачIвара йахачIв дута йырбауа Апсуара рахIа магIын ду зму хъвыта йызлу апсуа-абаза уагIахъа ртурых-гвбайара тынха хчара йазынарху анхара арыцIсырныс шакIву. Зантариа айчважвара йалаз зымгIва йразыра ажваква рзынайырхатI, а-Дискуссия клуб йащтагIайуа алачIвара гIвымчыбжьа ацкIыс йдмыркъвауата йшадыргалуаш, тамамта амш уыжвласыла йшддырдыруаш гIарылайхIватI. Ауаъа Апсуара йазынарху апроект алыхра джвыквырцIуштI, уацIыхъван ауи АААК аунашвачпагIвчва йддырбуштI.

АААК Айкьангьашырта клуб анхара асквш 2019 агIан йджвыквнацIатI. Аклуб анхара йанархара хъаду апсуа бызшва гIащаквыжьра йгьи тшауацIнарыхра, цри бызшвала литература ауагIа йрылагара ацхърагIара, апсуа-абаза уагIахъа ртурых-культура тынха гIахчара, абашта наука тшауацIнарыхра, Апсуара ацIасква нкъвгара ракIвпI.