АААК акъыль зрыпшгIауа апроект «Иарбан? Иаба? Ианба?» апкъ йтата йгIвбахауа ахъвмарра аднагалитI. Апсны, КъЧР рхъвмарыгIвчва гвыпкви апроект адгалагIвчви скайпла йабабан йабадыртI, йырпыру ахъвмаррагьи йалачважватI.

Адуней апсуа-абаза конгресс турыхдырри этнографии йырзынарху ателебара проект «Иарбан? Иаба? Ианба?» (апсуа бызшвала – «ЙачIвыйа? ЙабакIву? ЙанбакIву?» – аредакция ррытаразга) йгIвбахауа ахъвмарра акIвнаршуштI. Ауи йалазларныс йазыркIкIхьаз агIвгвыпкI – КъЧРи Апсни рчIвква – скайпла йабабатI, йабадырын йырпыру ахъвмаррагьи йалачважватI.

ЙгIвбахауа ахъвмарра июль ахъа СогIвым апны йадыргалырныс йаквдырпшитI. Россия ахьыла ауи йалазлуштI Къабард-Балкъар, Къарча-Черкес республикаква, Москва йту апсуа диаспора ргвыпква, Апсны ахъазла йгIахъвмаруаштI АААК йаланакIуа чкIвыныргIа рсовет йаднакIылыз агвып. Ахъвмарра Апсны акъральыгIва телерадиуакомпания атехникала йхъырхуаштI.

Скайпла йанайчважвуз агIан КъЧР агвып азызкIыз «Алашара» жвлара адкIылара апны чкIвыныргIа рыцынхарала ахъвшара унашва ахъызцIауа Хъабльахь Алина Черкесск апны Апсны йцуш агвып ъагIалырхуаз хъвмарра шакIвшаз гIалхIватI. Ауаъа рыцIа бзита тшгIазырбаз ахъвмарыгIвчва ракIвпI СогIвым апны йакIвшуш «Иарбан? Иаба? Ианба?» хъвмарра йалазлуш агвып йрыларцIаз. Алина йшылхIвазла, ауат акъала хъада апны йхIаракIу апхьартаква йрыцIу астудентква йырхъазымкIва йапшым акытква йрыуу чкIвыныргIагьи рылапI. Ахъвмарра акIвпIта – ауи зымгIвагьи йрымагIальаматдзахатI.

«Ауат руагIахъа ахъазла щарда дзырдырыз ари ахъвмарра йъалаз йайгвыргъьитI. Апсны йцарныс лшара ъарымазгьи ргвышхвага чIыдата йырзалтI. ХIычкIвынчва райщчва апсуаква йрабадырныс, йрыщтаныкъварныс ртахъыпI», – йгIалылкIгIатI Хъабльахь Алина.

Ауи згIаз апсуаква зынла – «ХIшвызпшитI!» – хIва йгIадрайгватI, адахIвра шырзыртахъугьи рархIвтI, ага ахъвмарра апны Къарча-Черкес йауу агвып дара йгIарпшIагылуашызтынгьи.

Апсны агвып дрылапI Сирия йгIатыцIхта йгIайхыз Арютаа Анзор. АгIвыма къральква рпны йгIадзынгылыз ауагIа рыжвла ъану рпсадгьыл йгIайхырныс ангIалырхуа гватрадъа йгьуызгIаныжьуам, апроект гIазхъвыцыз йгьи йахъпшылуа Ардзынба Гетагьи ачкIвын данйыквчважвуз ауи гIалылкIгIатI.

«Са сакIвпI зхъа ду йызбахра атахъу – хIайщчва [абазаква] аргваныта хIрабазадыруа ари апш [хвы зму] хъвмарра салалырныс лшара ъасауыз ахъаз», – джьауап айтхтI Анзор.

Агвыпква скайпла райчважвара далан АГТРК ажурналист Кварцхелиа Сариягьи – ауи ашвахIвагIв Абыхвба Нарсоу дйыцта «Иарбан? Иаба? Ианба?» йгIвбахауа ахъвмарра акIвлыршуштI.

Ардзынба Гета йшылхIвазла, цIыпх «Иарбан? Иаба? Ианба?» проект дахIврала йанджвыкврыжь амщтахь ауи адгалагIвчва рпахь гIвхачIвыкI гIагылтI: ахъвмарра анахьанат ашIыпIаква йырту хIуагIагьи гIалажьра (йапхъахуз ахъвмарра Апсны йауу агвыпгIвацаква ракIвын йалаз) йгьи ауи «чкIвыныргIа рквта тшауацIнарыхра».

«ЙгIвбахауа ахачIвы ауысла хIара араса йаквхIырпштI: АААК ачкIвыныргIа рсовет йалакву Апсны акъральыгIва университет йгIвбахауа акурс йапхьаквауа йгIарылырхын гвып адыркIылтI. Ауат ужвыгьи проект дукIгьи йаламылс чкIвынчвапI. Ауат ахъвмарра йазрыхIазырра атахъыпI – ахъазгIваца айшва йадзхъауырчIвата йрахIбу, рыцIа кIара здыруа агвыпква, ажвапIта – Москва йауу апсуа диаспора ргвып, йырпшIаумыргылуата. Ауи акIвпI чкIвыныргIа рсовет йалу Пачалиа Алиса хIылзыразта ауат ашIаква дызрыдынхалуа», – йгIалылкIгIатI Ардзынба.

АбжьагIвы Пачалиа Алиса агвып гIвымызкI цIуата хвашипхьадза дшрыцынхауа, июльдзагьи дшрыцынхуш лхIватI.

«ХIара Апсны ауниверситет ажвлара уысхагIвчва тшырзынахIырхан атурых ззырдыруа, «Иарбан? Иаба? Ианба?» хъвмаррагьи зымагIальаматхуш астудентква рыхьызква гIахIыртырныс хIрыхIватI. Ауат хIрачважватI, апроект йгIалалырныс йгIазшIыхIттI, айхIарагIв адгылтI. АчкIвынчва зымгIва джьгарпI, гвыбзыгъапI, йдхIырбауа аметодикаква ласдза йрыларкIитI», – лхIватI Пачалиа.

Акъыль зрыпшгIауа йгIвбахауа ателебара хъвмарра быжьхъвыкIта йшазлуштI, хъвипхьадза цба-цба азцIгIара рылазлуштI.

АзцIгIараква гIархъвыцтI: КIарма Марйана (КъЧР), Солахян Павел (Армения Республика), Мамацев Гвдиса (Апсны Республика), апсуа бызшвадырыгIв, апрофессор Чрыгба Вячеслав, атурыхдырыгIв Гваджьба Руслан.

Йхъвмаруаш рыхъазла асогIакви йамырдауа акубоки дрыхIазыртI.

«Иарбан? Иаба? Ианба?» (апсуа бызшвала – «ЙачIвыйа? ЙабакIву? ЙанбакIву?» – аредакция ррытаразга) йапхъахуз ахъвмарра асквш 2021 июль агIан йакIвшатI. Турыхдырри этнографии йырзынарху ателебара проект «Иарбан? Иаба? Ианба?» Адуней апсуа-абаза конгресс йархъйитI. Ауи рыцIа йыззынарху сквшы 20 – сквш 30 йырту чкIвыныргIа ракIвпI. Ауи телебара алшараква гIанарысабапуата абаза уагIа ртурых, рэтнография, рфольклор йырзынарху адырраква апшыгIвчва майрата йрыланагитI. Апроект агьагьара Апсны апны дырра зму, йхъвыцуа чкIвыныргIа тшадыркIылуа йалагахьатI. ЙгIвбахауа ахъвмарра йгIаланакIуаш аштаква рыцIа йщардазлушта йаквдырпшитI.