Апсны акъала хъада апны «СогIвым амодерн» гIарбарта джьащахъва гIахъыртIытI

Барганджиа Саид

«СогIвым амодерн» гIарбарта гIахъыртIытI Апсны акъала хъада апны июнь йапхъахуз ажвамшкI ралгамта. МшквакI руацIа ауи йапшыз ауагIа жвагIвпхьадзара йыргвапхата йаквчважвитI. Экспозиция хъадата ауаъа йалтI АААК ахабарргарта портал асуратква раныргIалрала аредактор, Апсны апны йбергьльу асуратхъыхыгIв Авидзба Наала СогIвым атыдзква йырхъылхыз асуратква.

«СогIвым амодерн» адыргалтI атурых-гвбайара тынха гIахчарала Апсны культурала а-Министерства адепартамент апны йынхауа архитектор шIаква Агрба Сабини Чхинджериа Лани.

АдгалагIвчва йшырхIвауала, агIарбарта акIвыршара збзиру АААК ЙхIаракIу асовет йалу, Москва йту апсуа диаспора рапхъагылагIв Агрба Беслан унашва зхъицIауа «АМШРА» фонд акIвпI.

Агрба Сабина гвщтIыхра лылата агIарбарта йгIайуа ауагIа ауи шыргвапхауа лхIвитI. Архитектор йшылпхьадзауала, ауагIа агIарбарта гватрата йазалырхуа ауи гIазхъвыцызи йадызгалызи шайгвгъуз ацкIыс йайхIапI.

Йара агIарбарта йагIаджвыквцIагахаз ауат «СогIвым йазрыму абзибара» акIвпI. Сабини Лани агIвзачвапI, щардала Апсны акъала хъада ауацIала йамдалитI, ауи архитектура ддырдыритI, даргьи «щарда цIуата ари акъала бзибара ду азыркIтI».

«ХIара модерн гIамта йаланакIуа атыдзква рсуратква гIахIахвтI. АпшыгIвчва ауи агIамта рыладхIырхIвара хIтахъын, ауи акIвпI араъа йгылу йажвыхыз аграммофон ауи аъаща утазыргылуа амакъымква йызгIарысуа, хIара араъа аршIыйара хъвлапынква акIвхIыршитI, модерн йгIаквчважвауа афильмква гIахIырбитI», – лхIватI Агрба.

АгIарбарта Дундер йылдачаз атдзы апны йадыргалтI. Дундер Вильгельмина Адольф йпхIа ХIХ асквшышв ацIыхъваква рагIан Хатхва кIадза (ауи агIан ауи Трапеция-хIва йапхьун – аредакция арытаразга) ащапIы апны адгьыл тшыткI лхвгIан асквш 1898 агIан гIвбата йаквгылу тдзы талыргылтI. Ауи агьагьара парк пшдзадзакI ларцIатI.

Йара атыдзгьи агIарбарта аэкспонат хъадаква йрылапхьадза йауаштI. Ауи йызквгылу адгьыл метIркI аъарала йахъщтIыхылгIапI. Атдзы архитектура алапсапI, араъа неоклассицизмгьи рационалист модернгьи йырхIальу алкIгIараква урынйитI. Модерн фгIвы рхъыхIитI акIьышвырта джьащахъва, атгвыгвра, симметрия змам алыхща. Неокласицизм йазуга йауаштI арыпшдзагаква, ащъаква. Ужвы ари асахIат атдзы йгьахьпшуам, ауаса апхынла ауаъа Апсны агIвгIвчва радкIылара гIвназлитI.

АгIарбарта йгIвыджьхауа адгалагIв Чхинджериа Лана йшылхIвауала, апхъапхъа архитекторква агIарбарта Чачба Георгий (Апсны йцIыхъвахуз ахI Чачба Михаил Георгий йпи акIважва Дадиани Александра (Цуцу, Кесария) Георгий йпхIи рпа – аредакция ррытаразга) йтдзы апны йандыргIалра ргвыгъан. Ауаса ауи хъвашауа йъалагахьаз йгIалцIла уагIа щардагIв наужьылырныс шварагIварапIта Дундер лдача йаквгIашIасхтI.

«Ауи шIыпIа джьащахъвапI, атыдзгьи йара ауи акIвпI йшаъу. Араъа акIвпI модерн ахъа ъагIаджвыквлыз», – йгIацылцIитI Чхинджериа.

ЛынбжьагIв лапшта ауыгьи йгIалылкIгIитI агIарбарта акъала абзазагIвчва йрымагIальаматта йшапшуа, йшыргвапхауа.

«СогIвым амодерн» уанапшуа йыгьгьитшпсущитI, удырраквагьи йрылауырхIитI, агвбайара уылаухIвауа заман угитI. Араъа СогIвым бзита йыздыруа ауагIа алекцияква акIвдыршитI, афильмква гIадырбитI, алитература хъвлапынква адыргалитI», – агIарбарта анхаща хIахалыргIвазитI ауи.

Ари агIарбарта дшалалыз даквчважвауата асуратхъыхыгIв Авидзба Наала ауи апш гIарбартакI адгал йшауаш щарда цIуата ларгьи лхъа йштаз лхIватI.

«Ари агIарбарта сара ссабихъа станагахуазшва сачпитI, йауа ухIварыквын, сара арат СогIвым апхъанчIви кIьадыгвква рпны сгIадзынгылтI. СанцIайыз Ласурия йурам апны сбзазун, абаратква зымгIва схвыцищтарагьи йыздыритI. ЙыздырхитI атыдзква, ауат рпны совет заман агIан йбзазуз ауагIа. ГвынгIвырапI Совет Союз агIан ауат щардала штшырпсахыз, азджьакI коммуналката йырчпахын абзазащагьи датшахатI, уадыргIванагьи ауат рпны йанакIвызлакIгьи датша зджьакIы йрылаумыргIващушта хIауакI гIвнан», – йгIалгвалашвахитI асуратхъыхыгIв.

АгIарбарта йнашылыз заджвы хIварабзата йшихIваз апшта, ауи анашх «райша угвы йалалитI».

ШакIая Анна агIарбарта гIазхъшахъыцIыз СогIвым йазрыму абзизбара шакIву ауысла ауи адгалагIвчва йырхIвауа йацылцIауата йылхIватI ларгьи ауаъа дгIаздыз йара ауи абзибара шакIву. Анна агIарбарта апны йхъырхыз суратквакI Интернет апны йанылба ауаъа дцарныс йаквылкIтI.

«ХIыкъала атурых швабыж йджьащахъвапI, йалачпапI, йпшдзапI. АгIарбарта швабыж йсгвапхатI. ХIара акв хIхъалын ауыла СогIвым джьащахъвата угIалапшитI. Йара, йсхIвапIта, агIарбарта уыгIвназларныс утахъыта акIвпI йшаъу. ЗымгIвагьи ауи йасырпшрын», – лхIватI ауи.

АгIарбарта июнь а 10 анхара джвыквнацIатI, июнь а 23-дза йнайуаштI. Ауаъа ансимшы асахIат а 11 уалагата а 19-дза унашыл йауитI. Йара ауи апшта агIарбарта йаланакIуата йадыргалуа аршIыйара хъвлапынквагьи урылазла йауаштI.