Москва имҩаԥысит иахьа уажәраанӡа акьыԥхь зымбацыз Аԥсны аҭоурых иазку адокументқәа рӡыргара, урҭ ҩ-томкны иҭыжьуп.

Саид Барганџьиа

Аԥсны аҭоурыхтә-документалтә ҭынха аиҭашьақәыргылара иазку апроект аҳәаақәа ирҭагӡаны иԥшааз, иахьа уажәраанӡа акьыԥхь зымбацыз адокументқәа знылаз, ҩ-томкны еиқәыршәоу аҭыжьымҭа апрезентациа мҩаԥысит Москва, Адунеижәларбжьаратәи аҿар рҭоурыхтә форум «Аҭоурыхи архивқәеи: аҳәынҭқаррабжьаратә еизшәарақәа» ҳәа хьӡыс измаз аҟны. Апрезентациа еиҿнакааит Урыстәылатәи аҳәынҭқарратә агуманитартә университет, аусмҩаԥгатә адгылара арҭеит Урыстәылатәи Афедерациаҿы иҟоу Аԥсны ацҳаражәҳәырҭеи, Москватәи аԥсуа диаспореи.

Аизгақәа рҿы еидкылоуп аҭоурыхтә документақәа темала еихшаны, хьыӡқәасгьы ироуит: «Урыстәылатәи Афедерациа Аҳәынҭқарратә архив афондқәа рыла еиқәыршәоу Аԥсны ареволиуциатә ҵысра аҭоурых (1905-1921 ш.)», «Итуристтәу Аԥсны».

Актәи аизга азкуп Асовет Мчра Аԥсны ианышьақәгылоз аамҭа, еиднакылоит 65 документ ҳәа еиҭалҳәеит аизгақәа равторцәа руаӡәк, афорум аҳәаақәҵаҩ Милана Бжьаниаԥҳа.

«Ицәыргоу адокументқәа рыҟны иаабоит ареволиуциатә партиақәа Аԥсны русушьа, иара убасгьы аизга еиднакылоит апартиа апрограммақәеи уи аԥхьагылаҩцәеи ирызку аинформациа», - ҳәа азгәалҭеит лара.

Аҩбатәи аизга еиднакылоит 104 документ, урҭ ирызкуп XX ашәышықәсазы Аԥсны ақалақьқәа рыҿиашьеи, атуризми. Уаҟа ианылеит еиуеиԥшым афотосахьақәа, апланқәа, ахсаалақәа, аныҟәара амшынҵақәа, имҩаԥыргоз аекскурсиақәа ирызку аинформациа уҳәа уб. иҵ.

«Арҭ адокументқәа иҳарҭоит алшара, Аԥсны еиҳа аларҵәара змаз атуристтә маршрутқәеи, аҭоурыхтә-культуратә ҭынха аобиектқәеи, Аԥсны иаҭаауаз ауааԥсыра ашәҟәы ианырҵоз рцәаныррақәеи рыҭҵааразы», - лҳәеит Бжьаниаԥҳа.

Лара убасгьы иазгәалҭеит, Аԥсны Аҳәынҭқарра аҭоурыхтә-документалтә ҭынха аиҭашьақәыргылара аус ишҳәынҭқаррабжьаратәиу, уи апроект еиднакылоит Аԥсныи Урыстәылеи рҟынтә агуманитартә ҭҵаарадыррақәа рзы аспециалистцәа.

«Анаҩс, Аԥсны аҭоурых иазку адокументқәа ралԥшаара иацҵахоит, избан акәзар аҳәынҭқарра зышьақәгылаӡом ажәлар ргәалашәарада, уи аус аҟны ихадоу аҭыԥ ааннакылоит аҭоурыхтә-докуметналтә ҭынха», - лҳәеит аизга аиқәыршәаҩ.

Аизга аиқәыршәаразы имҩаԥгаз аус инарҭбааны далацәажәеит аизга авторцәа ируаӡәку – Анастасиа Книазиева. Уи лажәақәа рыла, аизга аиқәыршәара апроцесс еихшазар ҟалоит еиуеиԥшым аетапқәа рыла. Раԥхьаӡа иргыланы адокументқәа ԥшаатәуп, урҭ рсиа еиқәыршәатәуп, анаҩс, уи асиа аҟнытә иалкаатәуп зегьы реиҳа хра злоу аинформциа зну адокументқәа.

«Аизга аус адаҳулонаҵы ҳара ҳҽазаҳшәеит акьыԥхь збахьаз адокументқәа аҭыжьымҭа ианаҳамҵарц», - лҳәеит Книазиева.

Уи иашьҭанеиуеит архив атехника аганахь ала аусура – иалԥшаау адокументқәа асканер рахыжьра, убасгьы – ахқәа реиқәыршәара, аизга ахархәара арманшәаларазы аматериалқәа асистематизациа рзура.

«Анаҩс, напы аҳаркит аҭыжьымҭа аҭҵаара-еилыркаагатә аппарат: алагалажәа, арбагақәа, аркьаҿрақәа рсиа уб.иҵ. Ахырқәшаратә етап – аизга даҟьала аихшара, арецензиа азура», - ҳәа еиҭалҳәеит Анастасиа Книазиева.

Адокументқәа рцәыргараҿы рхы аладархәит еицырдыруа аԥсуа-абаза диаспора ахаҭарнакцәа, ауаажәларратәи аполитикатәи аусзуҩцәа, Аԥсныи Урыстәылеи рҟынтә аспециалистцәа-кавказҭҵааҩцәа, арҵаҩцәа, астудентцәа. Аизга аиқәыршәаҩцәа ражәақәа рыла, аҭыжьымҭа ахԥатәи аизга аиқәыршәаразы аилацәажәара иалагахьеит.