Иналукааша аҵарауаҩ, кавказҭҵааҩы Анатоли Генко иусумҭақәа еидызкыло ашәҟәы «Абаза материалқәа» аӡыргара мҩаԥысит Аҟәа.

Саид Барганџьиа

Иналукааша урыстәылатәи аҵарауаҩ, еицырдыруа кавказҭҵааҩы Анатоли Генко иусумҭақәа шьаҭас измоу ашәҟәы «Абаза материалқәа» ӡырыргеит Аҟәа.

Аҭыжьымҭа аӡыргараҿы дықәгылауа, уи аиқәыршәаҩцәа ируаӡәку Аԥсны Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа ахада, кавказҭҵааҩы, апрофессор Зураб Џьапуа еиҭеиҳәеит, ашәҟәы аус адулара шцоз 2007 шықәса раахыс, уи аиқәыршәара ишаҭаххазагьы «аамҭа рацәеи, анервқәеи, амцәареи».

Апрофессор ишазгәеиҭаз ала, «Абаза материалқәа» ҩ-хәҭак рыла ишьақәгылоуп. Актәи ахәҭаҿы иаагоуп аҭҵаарадырратә анҵамҭақәеи, 1929 шықәсеи 1933 шықәсеи рзы Анатоли Генко еизигаз абаза фольклор иуникалтәу аматериалқәеи. Арҭ атекстқәа раԥхьаӡа акәны акьыԥхь рбоит. Ашәҟәы аҩбатәи ахәҭа адокументқәа ирызкуп.

«Аизга аҩбатәи ахәҭаҿы иаагоуп аламала уаҩы изымдыруа аматериалқәа, абаза бызшәа аганахьала Анатоли Генко имҩаԥигоз аҭҵаарақәа рҭоурых аазырԥшуа, икомпромиссдоу, зыԥсы ҭоу адокументқәа», – иҳәеит Џьапуа.

Иара адырра ҟаиҵеит убасгьы, ашәҟәы иагәылалаз атекстқәеи адокументқәеи ԥшаан ҳәа Санкт-Петербург иҟоу Урыстәыла Аҭҵаарадыррақәа ракадемиа иатәу Мрагыларатәи анапылаҩырақәа ринститут архиви, Ставропольтәи атәылаҿацә иатәу аҳәынҭқарратә архиви, иара Анатоли Генко ихатә архиви рҟны.

Аҵарауаҩ иазгәеиҭеит ари ашәҟәы аҭыжьра алыршахеит ҳәа Аԥсны Аҭҵаарадыррақәа ракадемиеи, Аԥсуа ҳәынҭқарратә университети, ҷыдалагьы Мусса Егзакь зхадараҿы дгылоу аԥсуа-абаза милаҭ рыҿиара ацхырааразы жәларбжьаратәи аилазаара «Алашареи» ирыбзоураны.

АААК Иреиҳаӡоу ахеилаки ИАЕ «Алашареи» рхантәаҩы Мусса Егзакь ихаҭагьы ашәҟәы аӡыргара далахәын. Иара ашәҟәы аиқәыршәаҩцәа иҭабуп ҳәа реиҳәеит.

«Абра еизаз зегьы шәбара сеигәырӷьоит. Иҭабуп абри ашәҟәазы. Аус дуӡӡа ҟаҵоуп: шықәсык акәым, ҩышықәса ракәым – акыраамҭа ачҳара аарԥшны аматериалқәа еизыжәгон, аџьабаа ду адыжәбалеит. [Аҵарауаҩ] Генко аҳаҭыр ду иқәҵатәуп: иара иеиԥш ҳбызшәа нҭырҳәцааны иҭызҵааз дмаҷуп, сиашами? 2021 шықәса иара изы ииубилеитәхоит – диижьҭеи 125 шықәса ҵуеит. Шәсыдгылозар, шәааи абаҟа изҳаргылап!» – ҳәа ажәалагала ҟаиҵеит Егзакь.

Ашәҟәы апрезентациаҿы дықәгылеит иара убас Адунеизегьтәи аԥсуа-абаза конгресс Иреиҳаӡоу ахеилак алахәыла, апрофессор Виачеслав Чрыгба. Иара еиҭеиҳәеит Анатоли Генко аԥсҭазаара уадаҩ дшанысыз: аҵарауаҩ абахҭа дахьҭакыз амла дакны дыԥсит 1941 шықәсазы, дахганы даныҟаз аамҭазы.

«Анатоли Генко дҵарауаҩ дуӡӡан, иналукааша хаҭаран. Ҩажәа бызшәа раҟара идыруан, аԥсшәеи абаза бызшәеи инарҵауланы анализ рзиуан. Иусумҭа хадақәа акыр иԥсы ахьынӡаҭаз иҭыжьӡамызт. «Абаза материалқәа» – аҭҵаарадырразы акрызҵазкуа лагалоуп», – ҳәа иԥхьаӡоит Чрыгба.

Анатоли Генко иусумҭақәа реизга «Абаза материалқәа» 500 цыра атираж аманы иҭыжьуп. Ашәҟәы аиура алшоит Аԥсны Аҭҵаарадыррақәа ракадемиаҿы.